ЭНТЕРТАЙНМЕНТ

Монгол Улсын Ерөнхийлөгч Ухнаагийн Хүрэлсүхийн Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсад хийж буй төрийн айлчлалын хүрээнд Улсын филармонийн “Морин хуур” найрал хөгжим, Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсын Үндэсний хөгжмийн улсын эрдмийн найрал хөгжим Ташкент хотноо хамтын уран бүтээлээ толилууллаа.Хоёр улсын төрийн тэргүүний  ивээл дор зохион байгуулсан тоглолтыг Монгол Улсын Шадар сайд С.Амарсайхан, Узбекистаны Шадар сайд Жамшид Ходжаев нар нээж, үг хэллээ.Шадар сайд С.Амарсайхан, “Морин хуур” найрал хөгжим анх удаа Ташкент хотноо тоглож байгааг онцолж, энэ хамтарсан тоглолт хоёр орны ард түмний найрамдал, нөхөрлөлийг улам бэхжүүлнэ гэдэгт итгэлтэй байгаагаа  илэрхийллээ.Уламжлал, соёл, амьдралын хэв маяг нь хоорондоо ижил төстэй хоёр орон түүх, урлаг, соёлын өвөө харилцан судалж, хамгаалж байх нь зүйтэйг Шадар сайд Ж.Ходжаев хэлж, Узбекистанд зохион байгуулдаг урлаг, соёлын олон арга хэмжээнд Монголын уран бүтээлчид тогтмол оролцдогт талархав.Монгол, Узбекийн шилдэг 21 бүтээлийг хоршиж толилуулсан  тоглолтыг Узбекистаны төр, засаг, нийгэм, бизнес эрхлэгчдийн төлөөлөл, тус улсад суугаа гадаадын  улс орнуудын Дипломат төлөөлөгчийн газрын тэргүүн нар, монгол, узбек иргэд зэрэг 1,800 гаруй хүн үзэж сонирхлоо.Морин хуурын чуулга 1992 онд байгуулагдсан цагаасаа хойш эх орондоо 3,000 гаруй, дэлхийн 21 улсад 600 гаруй удаа тоглосон. Үндэснийхээ урлагийг сурталчлан таниулахад оруулсан хувь нэмэр, гавьяаг нь төр үнэлж, “Чингис хаан” тэргүүн зэргийн одон хүртээн, энэ онд өргөтгөж, “Морин хуур” найрал хөгжим болгосон юм.Найрал хөгжмийн хамт олон Японы NHK телевизийн концертын их танхим, НҮБ-ын төв байр, Сиднейн дуурийн театр, Парис хотын Версалийн ордны Хааны дуурийн театр, Нант хотын Консерваторын Дебюсси танхим, Шанхай хотын Ягуар симфони оркестрын их танхим зэрэгт “Монголын сайхан орон” бүтээлээ толилуулж байсан түүхтэй.

Азийн хотуудын ардын урлаг, гар урлалын “Asia Folk 2024” наадмыг нийслэлийн Засаг даргын ивээл дор энэ сарын 14-16-нд Улаанбаатар хотноо зохион байгуулна. Наадмын талаар зохион байгуулагчид мэдээлэл өглөө.Энэ удаагийн наадамд БНХАУ, БНСУ, Индонези, Малайз, Филиппин, Узбекистан, Энэтхэг, Япон, Иран, Болгар зэрэг нийт арван орноос 160 гаруй уран бүтээлч, гар урлаачид оролцохоор нийслэл хотноо хүрэлцэн ирээд буй. Мөн Улаанбаатар хотын есөн дүүргийн жижиг, дунд үйлдвэрлэл эрхлэгч, гар урлаачид оролцоно.Нийслэлийн Соёл, урлагийн газрын дарга Э.Цэнд-Аюуш: -Тус наадмын хүрээнд жанжин Д.Сүхбаатарын талбайд ардын урлагийн тоглолтууд, гар урлалын үзэсгэлэн, худалдаа болон воркшоп сургалтууд, Азийн хотуудын оролцогчдын үндэсний хувцастай парад, үндэсний хувцасны үзүүлэх тоглолт, гадаад, дотоодын уран бүтээлчдийн хамтарсан тоглолтууд зэрэг олон сонирхолтой үйл ажиллагаанууд гурван өдрийн турш зохион байгуулагдах бөгөөд наадмын албан ёсны нээлтийн үйл ажиллагаа зургаадугаар сарын 14-ний 19:30 минутад Д.Сүхбаатарын талбайд болно. Нээлтийн тоглолтод Иран улсын хөгжимчин Ёонес Чоламзадех Алам хөгжмийн зохиолч Ж.Мэнд-Амарын “Хуучирын аялгуу” бүтээлийг хуучир хөгжмөөр эгшиглүүлэх юм. Нийслэлийн Жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээг дэмжих төв НӨҮГ-ын дарга Х.Отгонзул:-Улаанбаатар хот ЮНЕСКО-ийн “Бүтээлч хотуудын сүлжээ”-нд ардын урлаг, гар урлал болон үндэсний хувцсаараа бүртгүүлж, 2023 онд батламжаа авсан түүхтэй. Ингэснээр Улаанбаатар хот дэлхийн 355 хоттой харилцан, эсгий урлалын бүтээгдэхүүн, үндэсний хувцас, үндэсний бүжгээ сурталчлан таниулах боломж бүрдсэн.Наадмыг санаачлагч, “Артлар соёл урлаг” ТББ-ын тэргүүн Б.Цацрал:-Азийн хотуудын ардын урлаг, гар урлалын “Asia Folk 2024” наадмыг анх 2019 онд Ерөнхий сайдын ивээл дор Азийн ардын урлагийн наадам нэртэйгээр зохион байгуулсан. Тухайн үед 12 орны 200 гаруй уран бүтээлч, Монголоос 2000 гаруй ардын авьяастан, өвлөн уламжлагчид оролцож байлаа. Харин 2020-2022 онд цар тахлын улмаас цахимаар зохион байгуулсан. Өнгөрсөн ооноос эхлэн Нийслэлийн Засаг даргын ивээл дор НЗДТГ, Нийслэлийн Соёл, урлагийн газар, Нийслэлийн Жижиг, дунд үйлдвэр, үйлчилгээг дэмжих төв НӨҮГ, “Артлар соёл урлаг” ТББ болон Ардын урлагийн наадмуудын Дэлхийн ассоциаци хамтран зохион байгуулж байна. Тус наадмыг гадаадын жуулчид хийгээд монголчуудад Азийн улс, үндэстнүүдийн соёлын өв, ардын урлагтай нэг дор танилцах боломжийг олгодог, Улаанбаатар хотоор овоглосон соёлын аялал жуулчлалын томоохон брэнд үйл ажиллагаа болгон жил бүр зохион байгуулахаар төлөвлөөд байна.

"Asia Folk 2024” Азийн хотуудын ардын урлаг, гар урлалын наадам Нийслэлийн Засаг даргын ивээл дор зургаадугаар сарын 14,15,16-ны өдрүүдэд Улаанбаатар хотноо болно. Энэ удаагийн наадамд оролцохоор БНХАУ, БНСУ, Индонези, Малайз, Филиппин, Узбекистан, Энэтхэг, Япон, Иран, Болгар орнуудаас 170 гаруй уран бүтээлч оролцохоор бүртгүүлжээ.Наадмын хүрээнд төв талбайд ардын урлагийн тоглолтууд, гар урлалын үзэсгэлэн, худалдаа болон воркшоп сургалтууд, Азийн улсуудын үндэсний хувцастай парад, үндэсний хувцасны үзүүлэх тоглолт, гадаад, дотоодын уран бүтээлчдийн хамтарсан тоглолтууд зэрэг олон сонирхолтой арга хэмжээнүүд болно.“Asia Folk 2024” Азийн хотуудын ардын урлаг, гар урлалын наадмын ерөнхий зохион байгуулагчаар НЗДТГ, нийслэлийн Соёл, урлагийн газар, нийслэлийн Жижиг дунд үйлдвэр, үйлчилгээг дэмжих төв, “Артлар соёл урлаг” ТББ болон Ардын урлагийн наадмуудын дэлхийн ассоциаци ажиллаж байна.

МУГЖ О.Бат-Өлзий: Эхнэр маань бие давхар болж бид 2 бөөн баяр боллоо. Удалгүй 3 сар гарантай байхад нь Драмын эрдмийн театрын хаврын бригад баруун аймгуудаар явах болж, эхнэрийг маань жирэмсэн нь хамаагүй тайзан дээр гарахдаа гэдсээ чивчиртэл сайн боогоод гар! гэсэн тушаалтай  явлаа. Тэр бригадаар явсан бүх хүмүүс эхнэрт минь анхаарал тавьж, ялангуяа МУГЖ Сэлэнгэ эгч (талийгаач) маань төрсөн охин шигээ бөөцийлж явсныг эхнэр дурсан ярьдаг юм. Сарын бригадаар сайн явж ирлээ. Харин намар тулгар гэдэстэй өнөө маргаашгүй төрөх болсон үед манай театр говийн аймгуудаар бригад гарах боллоо. Би И.Нямгаваа найруулагчаас- Эхнэр маань төрөх дөхсөн учраас энэ бригадаас үлдэх чөлөө өгөөч гэж хүслээ.Найруулагч Нямгаваа: -Чи төрөхөд нь хажууд нь байж байгаад дүлж өгөх юм уу?Бат-Өлзий:-Үгүйдээ би аав болох гэж байна, хажууд нь баймаар байна.Нямгаваа:  Улсын ажил, цалин авч байгаа бол ажлаа л хий!Ингээд говь руу  бригадаар марш. Очсон сум болгоны холбооноос утсаар холбогдож явлаа. 7 хоногийн дараа Төв аймгийн Баянжаргалан сумын холбоон дээр очоод 1-р төрөхтэй холбогдлоо.Бат-Өлзий: -Сарантуяа нэртэй хүн төрсөн үү?Сувилагч: Жүжигчин Сарантуяа юу?Бат-Өлзий: Тийм ээ Сувилагч чимээгүй болчихлоо, миний дотор палхийгээд явчихлаа. Хэсэг хугацааны дараа Сувилагч : Байна уу? Танай хүн төрсөн 2 ихэр, хүү охин төрүүлсэн.Би хэсэг үхмэл пауз авч ам хагас ангайсан байдалтай манарав.Бат-Өлзий: Хүү охин хоёроо.... гээд утсаа таслаад утасны путекнээс үсрэн гараад - Би хүү охинтой болчихлоо...гээд орилоход сумын холбоонд байсан танихгүй хэдэн хүн надад баяр хүргэж билээ. Тэр чигээрээ гүйсээр сумын клубд очиж жүжигчиддээ дуулгаж бөөн баяр хөөр боллоо. Гэтэл манайхан Сайнаагийн (Сарантуяа) биеийг асууж байна.Бат-Өлзий: Асуусангүй, мартчихжээ.Жүжигчин Дашхүү ах: Тэнэг мал минь ээжийнх нь биеийг асуугаач! гээд намайг нэг сайн амбаардаад хөөлөө, би буцаад холбоо руу гүйж билээ. Миний өгзөгнөөс утаа уугиж байсан байхаа. Холбоонд очиж төрөх рүү залгуултал нөгөө сувилагч авч байна. Сувилагч: -Чи эхнэрийнхээ биеийг асуулгүй утсаа тасалчих юм аа. Эхнэр чинь сайн байгаа чамд үг хэлүүлсэн. Ирэхдээ хүүхдүүддээ нэр бодож ирээрэй" гэсэн шүү гэлээ. Намрын бригад бууж, эхнэртээ хонины шинэ махтай театр дээр шөнө буулаа. Жүжигчин Авирмэд ах: Дүү минь нялх хүүхэд дээр шөнө очихдоо нойтон махтай очдоггүй юм гэлээ. Би театрын жижүүрт махаа орхиод гэр лүүгээ жирийлгэлээ. Хадмын жижиг өрөөнд бид амьдардаг байв. Хаалгаа зөөлөн онгойлгон орвол нялх хүүхдийн анхилуун үнэр ханхийж ээж ихэр маань тайван унтаж байлаа. Ээжийнхээ нялхдаа өсөж бойжсон модон орон дээр зөрүүлдүүлээд өлгийдөн унтуулчихаж. Эхнэр маань эх хүний хүнд ачааг үүрч, эцэг нь болсон ханийгаа том бэлэгтэй угтан амар тайван нойрсож байхыг хараад хичнээн ихээр хайрласан гээч.(үг дутав) Тэр үед манай театрт Д.Гармаа гуайн зохиол "Эрх гүнж" хүүхдийн жүжиг тоглож байлаа. Жүжгийн гол дүр хааны гүнж Сүндэръяагийн нэрийг охиндоо өглөө. Халхын хамгийн тунгалаг устай Тамирын голын нэрийг хүүдээ өгсөн юм.Энэ бол 36 жилийн өмнөх 9 сарын 16 байлаа.

Нийслэлийн Аялал жуулчлалын газар болон “Амьд хөгжмийн наадам” ТББ  хамтран Плэйтайм хөгжмийн наадмыг  долоодугаар сарын 4-өөс 7-ны өдрүүдэд Налайх дүүрэгт 22 дахь жилдээ зохион байгуулна. Энэ жилийн наадамд 40 мянган үзэгч хүлээн авч, 4000 гаруй түр ажлын байр бий болгохоор төлөвлөж байна.“Плэйтайм” наадам нь амьд хөгжим болон электроник хосолсон хөгжмийн хөтөлбөртэй гэдгээрээ онцлог бөгөөд энэ удаад Налайх дүүрэгт байрлах шинэ талбайд зохион байгуулна. Энэ оны хувьд амьд хөгжим, электроник хөгжмийн хөтөлбөрт дэлхийд танигдсан олон хамтлаг, уран бүтээлчид оролцох бөгөөд 15 тайзнаа 250 гаруй хамтлаг, уран бүтээлчид бүтээлээ хүргэх юм.“Earth. Music. Art. Love” уриан дор хөгжим, урлаг, соёлоор дамжуулан залуусыг эерэг хандлагад уриалдаг "Плэйтайм" наадам ногоон тогтвортой хөгжилд хувь нэмрээ оруулан үзэгчдээ өөртөө, бусдад, мөн байгаль дэлхийдээ хайраа түгээхийг уриалдаг. Энэ хүрээнд наадам болох талбайд мод, ургамал тарьж ургуулан таримал ойг нэгээр нэмжээ."Плэйтайм" наадам нь зөвхөн хөгжим төдийгүй орчин цагийн урлагийн бусад төрлийг багтаасан арт фестиваль. Энэ хүрээнд эрүүл мэндийн мэдлэг олгох хөтөлбөр, хувь хүний хөгжлийг дэмжих төрөл бүрийн сонирхолтой яриа, хэлэлцүүлэг, стэнд-ап комедиа, хүүхдэд чиглэсэн хөтөлбөр, Монголын түүх, соёл урлагийг олон улсад таниулах үзэсгэлэн зэрэг урлагийн бүхий л төрлийг багтаасан олон төрлийн хөтөлбөр, арга хэмжээг наадмын 4 өдрийн турш зохион байгуулна

УЛСЫН ДРАМЫН ЭРДМИЙН ТЕАТРЫН ИХ ЗАСВАР ДУУСАЖ, 5-Р САРЫН 1-НД "АННА КАРЕНИНА" ЖҮЖГЭЭР НЭЭЛТЭЭ ХИЙНЭ.Монгол Улсын Засгийн газар түүх, соёл, өв уламжлалд чухал байр суурь эзэлдэг дурсгалт барилга байгууламжуудаа хамгаалж, сэргээн засварлах, хойч үедээ өвлүүлэх чиглэлээр тогтвортой ажиллаж байна. Үүний нэгэн жишээ бол Монголын архитектурын сонгодог өв болох Улсын Драмын Эрдмийн театрын сэргээн засварлалт юм. Энэ хүрээнд театрын фое болон их танхимыг бүрэн хэмжээнд сэргээн засварлалаа. 1960 онд ашиглалтад орсноос хойш анх удаа ийм өргөн хүрээтэй их засвар, сэргээн засварлалтыг хийж байгаа бөгөөд цаашид барилгын бүтцийн хүчитгэлийн ажлыг үргэлжлүүлэхээр төлөвлөж байна. Улсын Драмын Эрдмийн театрын нээлтийн үйл ажиллагаа 5-р сарын 1-нд Л.Н.Толстойн "Анна Каренина" жүжгээр эргэн үүд хаалгаа нээнэ.

НЗДТГ дэмжлэгтэйгээр “World Ballet and Dance Grand Prix Mongolia – 2024” дэлхийн хэмжээний тэмцээн Улаанбаатар хотноо дөрөвдүгээр сарын 22-29-ний өдрүүдэд Соёлын төв өргөөнд болох гэж байна. Монгол Улсад анх удаа зохион байгуулагдах гэж буй энэхүү тэмцээнд Орос, Казакстан, Америк, Сингапур, Солонгос, Монгол, Япон, Эстони, Хятад, Филиппин Улсын зэрэг олон улсын шилдэг бүжигчид оролцох юм.Тэмцээний хөтөлбөр:04.22-нд: Нээлтийн тоглолт;04.23, 24, 25-нд: Сонгодог урлагийн тэмцээн;04.26, 27, 28-нд: Этник болон контемпорари бүжгийн тэмцээн;04.29-нд: Хаалтын буюу “Гала” тоглолт.Гала тоглолтод:Казакстан Улсын Астана операгийн тэргүүн гоцлооч, дэлхийн од Бахтияар Адамжан;ОХУ-ын Большой театрын тэргүүн гоцлооч, дэлхийн од Элизавета Кокорева;ОХУ-ын Красноярск хотын Годенкогийн нэрэмжит Бүжгийн Эрдмийн Чуулгын гоцлол;Филиппин Улсын шилдэг бүжигчин, “DPP Dance” театрын захирал Мариахао;Филиппин Улсын “DPP Dance” театрын бүжиг дэглээч, гоцлооч Акира Лидиа Абао зэрэг бүжгийн урлагийн одууд оролцоно.

Бусдыг бодох.....Б.Наминчимэд гуайн “Өр дарсан нь” өгүүллэгийн талаар Базараа Ганжавхлан бид хоёроос уншсан уу гээд асуув. Жак “ай даа ойрд уншаагүй, сайхан” гэх сонсогдов. Уран бүтээлчдэд бүтээл хийх хоёр итгэл үнэмшил байна уу гэж би боддог. Нэг нь хүний муу, цагийн мууг дагаж бэдэрдэг бол нөгөө нь хүний сайхан сэтгэл, хорвоогийн жамыг эмжиж бүтээлээ туурвидаг мэт. Мууд дуртай, мууд илүү итгэмтгий байгаа массын бүтээл хийх үү, сайныг сурталчлах, соён гэгээрүүлэх ажил хийх үү гэдэг нь уран бүтээлчдийн сонголт гэхээсээ илүү мөн чанар нь юм болов уу.Сайхан өвгөд ховордсон мэт санагддаг. Нэг байдаг даа. Дагахгүй байхын аргагүй сургаалтай, айхгүй байхын аргагүй дүртэй, хуучны сайхан өвгөдтэй бараг л таарахгүй юм. Нам улс төр ярьсан, дээр дор үгтэй, итгэл үнэмшлээ гээчихсэн намбагүй өвөө нар бол хаа сайгүй. Монгол хүн хаачив гэж тувт бодогдох юм. Монгол ээж, Монгол аав, Монгол өвөө гэдэг хэдэн мянган жилийн өвөрмөц дүр дэлхийд өөр байдаг болов уу?Өдөр бүр нялуураад байхгүй насаараа үнэнч амьдарчихдаг. Олон таван үг ярилцаж шалчиганаад байхгүй ч насаараа хэрүүлгүй амьдарсан бидний өвөө эмээ нар. Суурин амьдралын ялгаа байгаа л байх.Нэгдлийн нярав Сандаг тэтгэвэрт гарахаар  ажлаа өгөх гэтэл тооллогоор 15000 төгрөгийн акт тавиулж буйгаар өгүүллэг эхэлдэг.  Тарваганы анчдад тараасан сумны 400 төгрөг л дутах байх гэж бодож байсан Сандаг баахан бодол болж эхнэртэйгээ ярилцана. Хоорондоо огтхон ч хэрэлдэхгүй. Тэр айл уужуу тайван, амар амгалан хэвээрээ л байна. Зургадугаар ангийн сурагч Намхай хүүгийн нүдээр уг өгүүллэг уншигддаг.   Нэгдлийн бараа ачиж яваад онхолдсон машины эд  материалыг тоолж аваагүй, аймгаас машинд гуйж захисан бараа материалаа тулгаж аваагүй зэрэг Монгол алдааныхаа тухай Сандаг эхнэртэйгээ ярилцана.Жолоочийн бие тааруу, машин нь уначихсан байхад яаж би бараагаа тоолж зогсох билээ, хүнд гуйж юм захичихаад замаас нь авсан уу гэсэн шиг падаанаа тулгаж суухгүй ээ гэсэн цөлх ухаан л яригдана. Алдсан хүн арван тамтай гэж баахан хүн хардах нь. “Атгаад өгдөг эдийн буян шавхарснаас Алгын чинээ улаан нүүрний буян барагдаагүй ээ” гээд нөхрөө гарч одоход ээж нь жуумалзаад үлдэнэ. Өрөө дарахгүй бол шоронд явахтай нүүр тулсан Сандаг хүнээс юм гуйгаагүй. Олон түмэнтэй зөв сайхан явсныхаа зам мөрөөрөө өр дарсан тухай уг өгүүллэгт гардаг.Дутсан барааг хэн нэг нь голруулсан л байж таараа. Сандагийн барааг хэн авсан “ЦААДАХ” тухай бараг яригддаггүй. Харин Монгол хүний нэг нэгнээ гэсэн “НААДАХ” уужуу ухаан их гардаг.Амьдрал дээр ойр жишээ авбал 1990 онд нэгдлийн нягтлан байсан аав маань мал нийгэмчлэх ажлыг орон нутагт гардан зохион байгуулсан хүмүүсийн нэг. Тарга, тэвээрэг, удам угсаа сайтай малаа бусдад тараачихаад өөрөө өнчин, туранхай, өвчтэй, ижил буруу юмнууд тууж ирсэн гэдэг. Түүнээс ч болсон уу өөрсдөөсөө ч болсон уу мал нь үхэж, алга болж, цөөрсөөр манайх гэдэг айл хүндээс хүнд 15 жилийг туулсан билээ. Сайн нь бид ахуйн зовлон даах жаахан чадвартай л өсч.  Аав маань нярвын ажил хийж байхдаа мөн л эд материал дутаасан хэргээр 45 хоногийн карентинд /Шооёонд/суусан гашуун түүхтэй. Хэдэн үе, удам дамжиж ирсэн хэт хутга, мөнгөн аяга, алт, мөнгөн эдлэлүүдээ бүгдийг нь тушааж байж өрнөөс салсан тухай одоо ч манайд яригддаг. Сүүлд би ааваас тэр тухай асуухаар уурлаад ярьдаггүй юм. Хашир угаасаа “Өр дарсан нь” дээр гардаг Сандагийн араас орсон нь тодорхой. Олонтой явах шиг том буян байдаггүй мэт. Бусдыг боддоггүй аминчхан хүмүүст асуудал тулгарахад хэн ч тусалдаггүй. Зовлонгоосоо өөр ханьгүй болдог.Бусдыг бодох нь ухаан юм уу, хүмүүжил юм уу? Ядаж “би”-гээ бусдын  өмнүүр чихэхгүй байх нь олдмол уу заяамал уу? Бусдаасаа түрүүлж цадах зорилгоор толгойноосоо том аяга бариад хоол руу дайрдаг хүүхдүүд байдаг. Бүх юмнаас өөртөө унац, ашиг, давуу байдал хардаг хүмүүс цөөнгүй. Өнгө байсан ч тод руу, өрөө байсан ч том руу, цонх байсан ч нартай руу нь зүтгэх.  Амиа боддог хүн бусдыг өмнөө гаргаад түрдэг бол олноо боддог нь бусдын өмнө гарч зүтгэдэг. Би аав, ээжийгээ элэг, уушгинд дуртай юм байх гэж саяхныг хүртэл эндүүрч явсан. Хоцорсон зочныхоо хоолыг халуун байлгадаг ард түмэн юм бид. Бусдадаа үлдээх, бусдадаа боломж өгөх ухаантай хүмүүс олон.  Касс-д оочерлох, хаалгаар орох, лифтэнд суухад хүртэл бусдын өмнүүр “БИ”-гээ чихдэг нь  ч цөөнгүй. Өөрийгөө будаж, өрөөлийг баллуурддаг дүр эсгэлт нь тэр.  Гэхдээ дээрх шиг базаахгүй олны дотор  "Жинхэнэ Монгол" хүн байж л байгаа. Аж амьдрал, нийгмийн хөгжлийн ороо бусгаа үед түрхэн саарч буй л байгаасай.    Тээр жил Да-Хүрээ дээр машинаа янзлуулаад зогсож байтал эхнэрийн ус гарчихлаа гээд залгав. Тэнд өөр машин янзалж байсан засварчид бүгд зэрэг хөдлөөд л намайг эхэлж явуулсан. Миний өмнө байсан хүмүүс огтхон ч дургүйцээгүй. "За амжилт, эхнэрээ амжилттай төрүүлээрэй" гээд үлдэхэд ямар бахтай байваа.Цас шуурга тавихад өвөлжөө шиг нөмөртэй хүмүүс байдаг. Асуудал тулгарахад амиа боддог хүн ч гэж бий. Аль аль нь бидний дотор амьдардаг.Хүнд туслах болохоор  ял хийх гэж буй мэт арагш суудаг , хүний тус авах болохоороо ясны ноход шиг овоордог хүмүүс бишгүй. Ясны ноход хэзээ ч сайн нэртэй явдаггүй. Бусдад таагүй дурсамж үлдээдгээ огтхон ч мэддэггүй. Үрд нь дурсах юу ч үлддэггүй. Төрсөн нь үнэн, үхсэн нь үнэн. Яаж амьдарсан юм бүү мэд.Аяганы буурьтай, гэрийн буурьтай, зуслангийн буурьтай явахыг хичээдэг юм манайх. Олноосоо нэгийг сарвайх, ганцынхаа талыг илүүчлэх тэнгэр газар шиг зөрөөтэй. Цөөн дэрсэнд бүдэрсэн ч олныхоо дэмэнд босч ирээд л. Зовлонд бэлдэх, жаргалд бэртэхгүй байх чухал бололтой.       Өр гэдэг нь өгөх биш авах юм, авлага гэдэг нь авах биш өгөх юм байна.“Өр дарсан нь” хэдэн өдөр бодогдож, ойрд таараагүй сайхан Монгол хүмүүстэй уулзуулав....Via Шагж гэлэн

Зэвсэгт хүчний Сургалтын нэгдсэн төвд зохион байгуулагдаж буй Зэвсэгт хүчний Хуурай замын цэргийн нэгтгэл, ангийн нэгдсэн тактикийн хээрийн сургуульд оролцож буй дайчдадаа Цэргийн дуу бүжгийн Эрдмийн чуулга уран бүтээлийн тоглолтоо хээрийн байрлалд /2024.04.04/ өргөн барилаа.    Дайнд оролцож, дарийн утаа үнэрлэж, цэрэг эрсээ ялалтад зоригжуулсан цорын ганц чуулга хэмээгдэх Цэргийн Дуу Бүжгийн Эрдмийн Чуулга Military Song & Dance Academic Ensemble ЦДБЭЧ-ын уран бүтээлчид бүрэн бүрэлдэхүүнээрээ урлагийн нэгдсэн тоглолтоо толилуулж, тэдний чин сэтгэлийн талархлыг хүлээлээ.   Урлаг соёлын арга хэмжээ нь цэргийн алба хаагчдад урлаг гоо зүйн мэдлэг олгоод зогсохгүй цэргийн хөдөлмөрийн онцлог, байгаль цаг уурын хүнд нөхцөл болон албаны онцлогоос үүсэх ачааллыг бууруулж, сэтгэл зүйн тогтвортой байдлыг дээшлүүлэх онцгой ач холбогдолтой ажил юм.

“Манжуурын толгод дахь Мокшаны хороо” вальсын нэрийг 1911 оноос товчилж, зүгээр л “Манжуурын толгод” гэдэг нэртэй болгожээ...Энэхүү гэгэлгэн аялгуу эртнээс монголчуудад танил дотно болж, түүний хөг хэмнэлд уяранхан вальс бүжиглэсээр ирсэн билээ...

Улаанбаатараас Бээжин хүртэл газраар үүргэвчтэй аялсан аяллын тэмдэглэл. Галт тэрэг болон Бээжин дэх хоолны гудамжаар танилцан аялав.

Хүний сэтгэлийн утас хөндсөн гайхалтай ярилцлага байна. Өөрийнхөө төлөө, үр хүүхдийнхээ ирээдүйн сайн сайхны төлөө асар их тэвчээр гаргасныг сонсоод маш их бахархаж байна. Олон олон хүн амьдралдаа тохиолдсон хүнд хэцүү зүйлийг зовлон гэж харж, хэн нэгнийг үзэн ядаж, үргэлж бусдыг буруутгаж байснаараа өөрийгөө ч тэр бусдыг ч тэр зовоож байгаа санагддаг. Бусдын оронд өөрийгөө тавьж хайрладаг энэ сэтгэлийг бий болгоход маш их цаг хугацаа, тэсвэр тэвчээр орсон байгаа......

Сайн байна уу? Та бүхэндээ энэ нэргүй захидал очих өдрийн мэнд хүргэе.  Би 5 жилийн өмнөх болон яг одоо цэг тавьсан амьдралаа бичлээ..."Яагаад, чи эр хүн шдээ!" гэж зэмлэх хүн олон боловч ингээд ч болов сэтгэлд бугалсан том хар чулууг хаяхыг хүслээ..Сэтгэлээр уналаа гээд согтотлоо архи уух дургүй л дээ, одоо бол 30 гарсан залуу...Амьдралын тэр нэгэн эргэж буцахгүй өдөр минь яг 5 жилийн өмнөх тэр намар.. саваагүй залуу байхаас эхэлсэн учрал минь сайхан амттай л байлаа... анх зүрхэнд гал асааж өөр бүсгүйг харах нүдгүй болгосон тэр жаахан бүсгүй...Халсан байсныг ч хэлэх үү, тэр бүсгүй  амьдралынхаа хэцүү бүхнийг ярьж уйлсныг санаж байна одоо..... Тэр нулимс хатаагүй мэт л харагддаг гэхдээ тэр нулимсыг арчаад "надад итгэж болноо" л гэж амлалт өгөөд..өөрийн мэдэлгүй орхиод явсан нэгний хариуцлага гэгч зүйлийг авч үр хүүхдүүдийг нь өсгөж эхэлсэн жаргалтай дурсамжууд ... Эзэн болсон хариуцлага надад ахдаагүй харин ч хүний өмнө гэр бүл гэгч зүйлтэй бардам, хаяад явсан нь биш өсгөсөн нь эцэг болно гэж зүтгэсэн хэдэн жил...харин сэтгэлээс өөр юмгүй надад хадам гэгч эмэгтэйн нүүр арай л хатуудав уу? Орой орох бүр тэр нэгэн хоол унд, тогоо шанаганы хэрүүл ... эхний жилдээ тоолгүй, илүүг олох ёстой гэсэн зориг зүрх дүүрэн жил.. дараа  нэг шөнө ирэхэд л "Энэ гуйлгачин, энэ хар п..." гээд л харааж эхэлснээс хойш сэтгэлд сэв сууж, дуугүй байх тусам улам дотор бачуурч,  "бусад залуусын адил чи  бас хаяна" гэсэн үгс чихэнд унтах болгонд хадагдаж байлаа....аргагүй шүү дээ, би эхийнхээ дэргэдээс холдож хадмын хаяанд очсон залуу... идэх хоол, өмсөх хувцас хэрэглээ хүүхдүүдийн хэрэгцээ хаана ч хүрэхгүй,  "Юу авчирч байгаа юм" гэх бузрын хэрүүл... кармаандаа 1000 төгрөгтэй явдаг залууд цалин нь хаана байгааг нь хэлүүлэлтгүй тэр гэрийнхэн мэдэж байгаа биз...тэнхээтэй тэнхээтэй гэхэд  2 давхар ажил хийж, тэнэг тэнэг гэхэд хүн цохиж авахад чимээгүй суудаг тэнэг.... Шалбарсан гар, нойргүй хоног, өглөө нартай уралдаж гарч шөнө 04.:00 цагт ирдэг залууд угаах хувцас, идэх хоолны хэрүүл арай л ахадсан юм....За одоо цааш бичих юм бол зүрх бүр л чичрэх юм байна.. хөөрхөн үрс том болсоор л нэг маамаа нар гйигүүлж түүнд минь ирсэн..гэвч тэр хэрүүл тасраагүй, эд мөнгө, хоол унд, тогоо шанаганы хэрүүл тасраагүй,  хадгалсан мөнгө хүртэл.. хэн нэгний баяр ёслолд явж, хэн нэгний нийллэг гоёл чимэглэлд явж.. байр түрээслэж арай хийж түрээсээ төлж, усны мөнгө цахилгаан хэрэглээгээ хангаж байхад ахиад л баяраас баярын хооронд..за яахавдээ сайхан ширээ дүүрэн л байдаг байлаа..Дараа нь харин түүний минь хардалт, хадам ээжийн хэрүүл хоёр зэрэг ирэхэд шууд л миний анхны  даруухан чих зөөлөн ирсэн залуу тэсэрсэн ууртай болж эхэлсэн, сөрж хэрэлдэж биеэ өмөөрч эхэлсэн, дараа нь гарч гудманд машиндаа хүртэл хонож эхэлсэн... Харин сүүлд ганц бяцхан хүүхдээ бодож хэрүүлийг тэвчсэн,  Гэвч тэр минь баяр ёслол, найзуудын нийллэгийг алдалгүй уудаг болж дээ.... "Уухаа болиоч, эмэгтэй хүн тасрах муухай, уух муухай" гээд сүүлдээ "надаас илүү уудаг хүнд дургүй" ч гэж хэлж үзлээ, тоож байгаа ч юм алга. Харин хадам эх бол өмөөрөөстэй,  "Яадгын гарч орно, ууна иднэ, өмсөнө зүүнэ, чи зүгээр олно!".. за тийм дээ жаргаана гэж амлахдаа энэ бүхнийг тооцоогүй байж... Шөнө ирээд хоолгүй унтаж, хувцас оймсоо өөрөө угаахдаа  хэнд хэлэх билээ, хэнтэй ч ярих билээ.... "Би буруу юм хэлчүүл яанаа, эр хүн байж гонгиноод гэж хүмүүс бодох вий" гэж чимээгүй сууж, бяцхан хүүхдээ л боддог байлаа... Нэг хэрүүл гарсан өдөр ахиад л машиндаа хонолоо.  Яагаад хэрүүл ойртов.. хар төрөв.. бодсон энэ сүүлийн сар халамж хайчив?? Хайраа, ханиа ярих цаг хаачив?? Одоо амраарай, хүүхдүүдтэйгээ гарая хайчив?? Ажилд орсон яагаад оройтдог болов? Түмэн асуулт....За даа, хадам ч дургүй, дүү нар ч харааж ерөөгөөд.....би шийдвэр гаргалаа, тус тусдаа байгаад үзье, гэр орон авъя гэтэл гэрт амьдрахгүй ээ гэнэ. гараар юм угаахгүй, усанд явахгүй, нүүрс авахгүй гэх юм, би бүр шоок.. за за тэгүүл тус тусдаа амьдраад үзье гэсэн за л гэж байна..миний олдог мөнгө утасны төлбөр, машины бензин хангалттай хүрээд байна шүү, бүр бяцхан хүүхдүүдийнхээ хэрэглээг дийлээд байх нь тэр тусдаа байж шүү бүр... тэгсэн харин нийлэх санаатай, ядаж байшин барих гээд эхэлж байхад өөр хүнтэй сүүлийн жил цэвэрхэн  явалдаж дээ сураг сонсох нь, шөнө ирнэ Мартын 8н нтрт бол гэртээ хоноогүй болж таарлаа....Найз залгав:  "Юу бн хөгшөөн, эхнэрээсээ салаа юу,  энд нэг залуутай сугадалцаад алхаж байна!"....  "За тиймээ" гэж хэлээд бүх зүйл, хэлсэн амлалтаа би өөрөө зөрчихөөс аргагүйд хүрлээ.. "Чи минь надаас сайхантай, сайнтай нь учирчээ" гээд одоо түүнийгээ явуулсан даа... харин миний хоргодох зүйл сайхан үр минь байна.... сайхан хань байж чадаагүй ч сайн аав байнаа, гэхдээ миний гал голомт, тулга тэр айлд хэтэрхий багадаж дээ...зүрхэндээ ганцаараа уйлсан тэр нэг залуу .....2024.03.17-нд

70 настай Еврей өвөө ач хүүдээ заасан баяжих  7 арга: бас бодууштай.1. Хийе гэсэн зүйлээ заавал хийж бай. Хэрвээ хийе гэсэн зүйлээ хийхгүй бол үхэх үедээ харамсана. Хийхдээ харин 70% хүртэл хийхэд хангалттай бөгөөд хийх зүйлийнхээ талаар ч гэсэн 70% мэдэж байхад болно. 2. Байнга хөдөлмөрлөж мөнгийг олж байх ёстой. Ингэснээр хүн идэвхтэй, урам зоригтой байна. Үүнийг илүүрийг хэрэглэх тусам өнгө ордогтой утга нэг гэж тайлбарласан. Хүн хэрэв хөдөлмөрлөхөө зогсоовол зэврэнэ. Толгойгоо ажиллуулж чадвал шаврыг ч мөнгө болгох боломж байдаг. 3. Нийтлэг зүйлээс татгалзаж, илүү өөр зүйлийг зоригтойгоор сэтгэх хэрэгтэй. Шинэ зүйлийг эхлээд хэн ч тоохгүй, яваандаа тэр зүйл нийтлэг болж хувирдаг. 4. Ямар нэгэн зүйлд амжилт гаргая гэвэл бүх хүчээ дайчлах хэрэгтэй. Ажлыг бүү хойш тавь, учир нь маргааш олон учраас бүтэлгүйтдэг. Энэ үед хамт байсан хүмүүсийн ач тусыг хэзээ ч мартаж болохгүй. Зөвхөн тэднийг анхаараад зогсохгүй гэр бүлд нь хүртэл анхаарал хандуулж асрах хэрэгтэй. 5. Чухал уулзалтын үед 30 минутын өмнө ирж, орчин тойрноо өөртөө дасгаж өөрийн болгох хэрэгтэй,  ингэж байж уулзалт амжилттай болно. 6. Бичиг үсэг тайлагдсан л бол тэмдэглэл хөтлөж байх хэрэгтэй. Тэмдэглэл хийх нь олон талын ач холбогдолтой ч хамгийн гол нь тэмдэглэл хийх үед тухайн зүйлийг дүгнэж байдаг. 7. Алхаж болох газар алхаж байх хэрэгтэй. Заавал машин тэрэг унах шаардлагагүй. Учир нь алхаж байх үед хүн төвлөрч, шинэ зүйлийг сэтгэх дүгнэх боломжтой байдаг гэжээ.

Өмсөж амжаагүй үйтэн хуар....20 жил эстрадын тайзыг эзэгнэж, яруу эгшиглэнт хоолойгоор үндэсний радио долгионыг чимсэн алдарт дуучин Л.Оюунчимэгийн тухай бүтэн өгүүлнэ гэвэл хэрийн ном багадна. "Цэцэгт нугын эрвээхэй", "Намрын дурдатгал", "Амрыг айлтгая", "18 нас", "Дөрвөн улирал, хоёр амраг" гээд бүх дуу нь тус тусдаа бие даасан ертөнц. Өнөө, хойчийн залууст амьд сургууль, ахиж олдохгүй сургаал байлаа.1999 он. "Баянмонгол" чуулга 30 жилийн ойгоо тэмдэглэх гээд бүгд завгүй. Бөхийн өргөөнд 10-р сарын 27-нд товлогдсон тоглолтод Л.Оюунчимэгийг урьж дуулуулах төлөвлөгөө ч гарч. Ойн арга хэмжээ ойртсон хэдий ч Онжоо ирэхгүй байлаа. Ойр тойрныхон нь түүнийг ингэж хүндлэн ахайлдаг байв. Хамт олон нь битүүхэн харцгааж,  нэг л өдөр ороод ирнэ хэмээн хүлээсээр. Гэвч тэр ирээгүй юм. Гучин жилийнхээ ойн тоглолтод орохгүй байхаар хатуу шийдcэн байж. Хэн нэгэнд гомдсон гомдлоо тэрээр хэнтэй ч хуваалцахгүй байхаар шийдсэн нь тэр байлаа. "Улаанбаатар" ресторанд болсон баярын хүлээн авалтад ч тэр харагдсангүй. Ахмад хөгжимчид юуны учир Онжоо ирээгүйг бүгд гадарлаж суулаа. Гучин жилийн ойгоор ганц ч уран бүтээлч цол чимэг, төрийн одон медаль хүртээгүй явдал бүгдийг гайхшируулсан юм. "30 жилийг тохиолдуулан чамайг гавьяатад тодорхойлсон байна шүү" гэсэн "нууц мэдээ"-г 9 сараас эхлэн дуулгаж, архи задлуулж дайлуулаад гардаг хэд хэдэн хүний дараа л Онжоо "Нээрэн шагнах юм болов уу" хэмээн горьдлого тээх болжээ. Ингээд юмыг яаж мэдэхэв хэмээн хүүхдүүддээ хэлж, Төрийн ордонд орохдоо өмсөх үйтэн хуар дээл хийлгэн, ганган өндөр өсгийт худалдан авч. Хүн бүр л ижил юм ярьж орж ирээд байхаар итгэхээс өөр яах билээ. Ой ч болж, ордноос хэн ч түүнийг дуудсангүй. 1990 онд ид дуулдаг 38 насанд нь тэтгэвэрт "хөөж" гарган, голд нь хүйт ортол гомдоосон байгууллагынхаа хаалгыг татах хүсэл түүнд байсангүй. Тиймээс ойн концертод дуулах сонирхол яаж төрөх билээ. Эзгүйрсэн мэт, хэнд ч хэрэггүй болсон мэт уйтай бодлууд дотроос нь шаналгаж байсан биз. Зүгээр нэг уран сайханч биш, улсын нэгдүгээр тайзны нэртэй том чуулгын ганц эмэгтэй гоцлооч байсан түүнд эрт тэтгэвэрт гарч, гэрт суух ямар хүнд туссаныг хэнд ч, хэзээ ч хэлж гомдоллож байсныг бид дуулаагүй юм. 30 жилийн ой өнгөрөөгөөд ердөө 5 хоногийн дараа Онжоо маань ертөнцийн мөнх бусыг үзүүлсэн байлаа. Гуниг тээсэн бодлоо хамгийн сүүлд хэнтэй хуваалцсаныг бид мэдэхгүй. "Хайртай дуучнаа би аварч чадсангүй. Осголтын хэмжээ их учраас би яаж ч чадсангүй. Хөөрхий минь нүдэндээ нулимстай ирсэн шүү дээ" гэж эхэр татан уйлж суусан Гэмтлийн эмч бүсгүйд тэр юм хэлж амжсан болов уу? Үнэхээр харамсалтай, эмгэнэлтэй төгсгөл тэр байв."Ард түмэндээ хайрлагдсан дуучныг ахуй төр нь харсангүй дээ" хэмээн шүтэн бишрэгчид нь ам амандаа шивнэлдсээр гашуудлын цуваанд гэлдэрч байлаа. Гавьяат авахдаа өмсөнө гэж бэлдсэн цоо шинэ гоёлын туфли, оёулаад ганц ч өмсөөгүй үйтэн хуар дээл, тайзны олон даашинзыг нь эвхэж шарилын хайрцагт нь хийж алдарт дуучныг оршуулжээ. Далан давхрын энгэрт  нутаглуулсан түүний шарилын чулуунд "Цэцэгт нугын эрвээхэй" дууны шүлэг, аялгууг сийлж мөнхөлсөн юм. Ингэж Монголын эстрадын цэцэгт нугын эрвээхэй маань хэн нэгэн цэвдэг сэтгэлтний хүйт даасан орчинд дэвээтэй чигээрээ хөлдсөн юм даа. ©Чингис ЖагааД.Жаргалсайхан "Монголын Рок  Нууц Товчоо" номоос.