НИЙГЭМ

Улаанбаатар хотоос гадна улсын хэмжээнд 400 гаруй суурин газар лагийг булж эсвэл ил задгай хаядаг нь агаар орчин, хөрс усны бохирдлыг их хэмжээгээр үүсгэж байна. Тиймээс нийслэлээс 2025-2027 онд “Лаг хатааж, шатаах үйлдвэр”-ийг төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр барихыг зорьж буй. Энэ хүрээнд өнөөдөр төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх уулзалтыг зохион байгуулж, нийслэлээс хэрэгжүүлэх мега төслүүдийн талаар танилцуулж, хэлэлцлээ.Энэ үеэр нийслэлийн Засаг даргын нэгдүгээр орлогч Т.Даваадалай “Манай улсад ашиглаж байгаа лагийг байгалиар хатаах арга нь агаар, хөрс, орчны бохирдлыг үүсгээд зогсохгүй хүн амын эрүүл мэндэд сөрөг нөлөө ихтэй. Тиймээс СХД-ийн 20 дугаар хороонд байрлах Улаанбаатар хотын бохир ус цэвэрлэх байгууламжийн урд талд 40 орчим мянган ам.метр талбайд “Лаг хатааж, шатаах үйлдвэр”-ийг ирэх онд барихаар төлөвлөж байна. Тус үйлдвэрийг шинэ Төв цэвэрлэх байгууламжтай хамт барих асуудал хэдэн жилийн өмнөөс яригдаж байсан ч хэрэгжиж чадаагүй. Бид ТЭЗҮ-ийг шинэчилж, төсөвт өртгийг 140 орчим сая ам.доллар байхаар тооцоолж, Барилгын хөгжлийн төвөөр батлуулсан. Олон улсад ч гэсэн лаг шатаан боловсруулах, ингэхдээ эрчим хүч, барилгын хог хаягдал гаргаж авах зэргээр ашигладаг. Улаанбаатар хотын шинэ Төв цэвэрлэх байгууламж 250 мянган шоо метр бохир ус цэвэрлэх, лаг боловсруулах хүчин чадалтай. Харин лаг хатааж, шатаах үйлдвэр барьснаар хоногт 250 шоо метр лагийг усгүйжүүлэн хатааж, шатаах аргаар устгах боломж бүрдэнэ” гэлээ.Улаанбаатар хотод “Лаг хатааж, шатаах үйлдвэр” барьснаар нийслэлийн хөрс, ус, агаарын бохирдлыг бууруулах, үнэрийн голомтыг арилгах, эрчим хүч үйлдвэрлэх, хог хаягдлыг дахин ашиглах зэрэг олон талын үр ашигтай, цогц шийдэл болох юм.

“Улаанбаатар трамвай” төсөл нь нийслэл хотын босоо тэнхлэгийн дагуу хоёр шугам, нийт 26 км хос замтай хэрэгжинэ. Тодруулбал, нэгдүгээр шугам нь Зуслангийн бүсээс Сүхбаатарын талбай хүртэл 11 км урт, 16 зогсоолтой, хоёрдугаар шугам нь Архивын ерөнхий газраас Сүхбаатарын талбай хүртэл 15 км урт, 23 зогсоолтой байх юм. “Улаанбаатар трамвай” төслийн талаар төслийн удирдагч Б.Ану-Үжин танилцууллаа.Тэрбээр “Улаанбаатар трамвай төсөл хэрэгжсэнээр автобус богино эргэлтэд орж иргэдэд түргэн шуурхай үйлчлэх боломж бүрдэнэ. Мөн автомашины дундаж хурд нэмэгдэнэ. Трамвай таван минут тутамд эргэх бөгөөд Архивын ерөнхий газраас Сүхбаатарын талбай хүртэл нийт 37 минут явахаар төлөвлөгдсөн. Зунжингаас Сүхбаатарын талбай хүртэл 29 минут явна. Зогсоолыг олон улсын стандартын дагуу 700 метр тутамд барина. Мөн Энхтайваны гүүрний хажуугаар шинэ гүүр барихаар төлөвлөөд байна. Депог 10 га газарт төлөвлөсөн. Бид ховилтой төмөр замыг сонгосон, зүлгэн хучилттай замыг Яармагийн трассынхаа гол замаар сонгосон. Тус төсөл нь түгжрэл болон агаар орчны бохирдлыг бууруулахад чухал нөлөөтэй” гэлээ.

Улаанбаатар хотын хөгжлийн мега төслүүд болох Улаанбаатар метро, Улаанбаатар трамвай, Лаг шатаах үйлдвэр зэрэг төслийн бизнес загварыг танилцуулах, төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх уулзалт зохион байгууллаа. Уулзалтаар Улаанбаатар хотод их багтаамжийн нийтийн тээврийн хэрэгсэл “Метро” төслийн бүтээн байгуулалтын ажлын талаар албаныхан дараах мэдээллийг өглөө.Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Х.Нямбаатар “Улаанбаатар хотод метро барих асуудал 1980 оны эхэн үеэс яригдаж байсан. 1983 онд хэд хэдэн газарт өрөмдлөг, геологийн шинжилгээ хийж байжээ. 2011 онд БНСУ-ын Сүсонг Инженеринг урьдчилсан ТЭЗҮ-ийг боловсруулсан. 2013 онд ЖАЙКА олон улсын байгууллагын санхүүжилтээр өмнө нь хийсэн ТЭЗҮ-ийг нарийвчилсан. 2023 онд Засгийн газраас Их багтаамжийн нийтийн тээврийн хэрэгсэл метрог 2024-2028 онд багтаан барьж байгуулах тухай 411 дүгээр тогтоол гарсан. “УБ метро” төслийн зөвлөх үйлчилгээ үзүүлэгчийг сонгох олон улсын нээлттэй тендерийг хоёр үе шаттай зохион байгуулж, БНСУ-ын Dohwa Engineering Co.Ltd ба түншлэлтэй төслийн менежментийн зөвлөх үйлчилгээний гэрээг хийсэн. “Улаанбаатар метро” төсөл нэг шугамтай байх бөгөөд 19.4 км урттай. Төслийн ТЭЗҮ-ийг боловсруулж дууссан. Мөн байгаль орчны нарийвчилсан үнэлгээ хийгдсэн бөгөөд урьдчилсан шалгаруулалтад санал өгсөн компаниудаас сонгон шалгаруулахаар ажиллаж байна. Ирэх оны зургаадугаар сар гэхэд метроны барилга угсралтын ажлыг хийж, 2030 онд хүлээлгэж өгнө. Эрс тэс уур амьсгалтай манайх шиг хотод метро ихэвчлэн 100 хувь газар доогуур явдаг. Тус төсөлд дотоодын ААН-үүд бүх төрлийн туслан гүйцэтгэгчээр ажиллах боломж бүрдэнэ. Төслийн нийт төсөвт өртөг 2.4 тэрбум ам.доллар. Бид дөрөвдүгээр сарын 1-нийг хүртэл эцсийн сонгон шалгаруулалтаа зарлана. Нэг цагт 17 мянган хүн тээвэрлэх хүчин чадалтай, 15 өртөөтэй байх бөгөөд тасалбарын үнийн таамгийн судалгаа хийсэн” гэлээ.Улаанбаатар метро төслийн менежер Т.Мөнхдалай “ТЭЗҮ-ээс танилцуулья. Өртөө бүрийг дээрээс бокслож ухах аргаар ухна. Хөрсний усыг тусгаарлан шийднэ. Өртөө хоорондын зай 800 метр-1.7 км байна. 6.6-7.2 метрийн диаметртэй хос туннелийг хөндлөн ухалтын аргаар барина. Ингэхдээ авто зам болон эргэн тойрны барилгад сөрөг нөлөө үзүүлэхгүйгээр төв замын доогуур сувагчилж ухаж гүйцэтгэнэ. Туннелийн урт 15 км, хос учир нийт 30 км туннель ухна. Хотын баруун, зүүн захын дэд станцаас эрчим хүчээ авна. Нэг дор хамгийн ихдээ 29 МВт-ын суурь чадал хэрэглэхээр тооцоолсон. Шугамын туршид хүчитгэх дөрвөн дэд станцыг өртөөний байгууламжид байгуулна. Галт тэрэг 1500 вольт хүчдэлээр ажиллана. Галт тэрэг нь автоматаар бүрэн удирдагдана. Эхний жилүүдэд мэргэжлийн ажилчид аюулгүй байдлыг ханган ажиллана. Хэрэглэгчид болон ажилчид бүгд хэрэглээнд дадсанаар бүрэн автомат буюу жолоочгүй системд шилжих юм. Хотын зүүн захад Амгалан орчимд 26 га газарт Засвар, үйлчилгээний нэгдсэн удирдлагын төв байгуулна. Энэ хэсэгт 15 дахь өртөө газар дээр байгуулагдана. Цагт 17 мянган хүнийг нэг чигт зөөх хүчин чадалтай буюу нэг цуваандаа 20 метрийн урттай зургаан вагон явна. Ойролцоогоор таван минут тутамд 1300 хүнийг Энхтайваны өргөн чөлөөгөөр тээвэрлэх хүчин чадалтай. 19 галт тэрэг буюу 114 вагон худалдаж авахаар төлөвлөж байна. Эрсдэлийн шинжилгээг хийж, эрсдэлийг шийдэх аргачлал, төлөвлөгөө гаргаад ажиллаж байна. 2024 оны 11 дүгээр сард хийсэн үнэлгээгээр тасалбарын үнэ 1250 төгрөг байх бөгөөд үүн дээр км тутамд 50 төгрөг нэмэхээр тооцсон. Ингэхээр хамгийн хол зорчсон хүн 2000 төгрөг төлөх юм. Тасалбарын үнийн эцсийн шийдвэрийг ашиглалтад орохоор гаргана” гэлээ.

Улаанбаатар хотын авто замын түгжрэлийг бууруулах, хотын төв рүү чиглэсэн тээврийн хэрэгслийн хөдөлгөөнийг сааруулах, Энхтайваны өргөн чөлөөний ачааллыг хуваалцах зорилгоор “Шинэ тойрог зам” төслийг нэг, хоёрдугаар тойрог замтай байхаар төлөвлөн хэрэгжүүлж байна. Энэ хүрээнд нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Х.Нямбаатар “Эрдэнэс Монгол” нэгдлийн гүйцэтгэх захирал С.Наранцогттой “Нэгдүгээр тойрог зам” төсөлд хамтран ажиллах санамж бичиг байгууллаа.“Нэгдүгээр тойрог зам” нь Улаанбаатар хотын төвийн зургаан дүүргийн газар нутгийг хамарсан нийт 24.8 км урттай 8-10 эгнээ үргэлжилнэ. Уг төслийн нийт санхүүжилт 3.2 их наяд төгрөг бөгөөд санхүүжилтийн 15 хувийг буюу 492 тэрбум төгрөгийг холбогдох хууль, тогтоол, журмын дагуу “Эрдэнэс Монгол” нэгдэл санхүүжүүлэхээр гэрээнд гарын үсэг зурлаа. “Эрдэнэс Монгол” нэгдэл нийгмийн хариуцлагын хүрээнд Монгол Улсын Засгийн газрын 2025 оны 04 дүгээр сарын 09-ний өдрийн 173 дугаар “Авто замын эхлэл, төгсгөлийн болон эргэлтийн цэг, солбицол батлах тухай” тогтоол, Монгол Улсын Засгийн газрын 2025 оны 05 дугаар сарын 21-ний өдрийн “Нийслэл Улаанбаатар хотод барих тойрог хурдны замын талаар авах зарим арга хэмжээний тухай” 257 дугаар тогтоолыг үндэслэн тус санхүүжилтийг гаргах аж.Нийслэл Улаанбаатар хотын нийгэм, эдийн засгийн хөгжлийн чиг хандлага, хотын ерөнхий төлөвлөгөөтэй уялдуулан “Нэгдүгээр тойрог зам” төслийг амжилттай хэрэгжүүлэх, бүтээн байгуулалтын ажлыг урагшлуулахад талуудын хамтын ажиллагаа чиглэх юм. Төслийн анхны хөрөнгө оруулалт нь ашиглалтад орсноос хойш 7 жилийн хугацаанд нөхөгдөнө. Нийт төсөвт өртгийн 49 хувь нь дотоодын зах зээлд эргэлдэх учир үндэсний үйлдвэрлэл, ажлын байрыг дэмжихэд чухал ач холбогдолтой.“Нэгдүгээр тойрог зам” төслөөр 24.8 км авто замаас гадна 9 км гүүрэн байгууламж, 2 км туннел зэргийг барина. Энэ онд бэлтгэл үе шат хийгдэж, 2026 оноос барилга угсралтын ажлыг эхлүүлж, 2028 оны арванхоёрдугаар сарын 3-нд төслийг хүлээлгэн өгөхөөр төлөвлөлөө. Тус авто зам ашиглалтад орсноор хотын төвийн авто замын түгжрэлийг 20-25 хувиар бууруулахаар тооцжээ.

Сургуулийн өмнөх боловсролын чанар хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, сурагчдыг ая тухтай орчинд боловсрол эзэмшүүлэх, багш, ажилтнуудын ажиллах орчин нөхцөлийг сайжруулах, хамрах тойргийн сургууль, цэцэрлэгийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх зорилгоор бүтээн байгуулалтын ажлыг үе шаттайгаар хийж буй. Тодруулбал, Баянзүрх дүүргийн 8 дугаар хороо, ерөнхий боловсролын 92 дугаар сургуулийн спорт заалны дээврийн 506.2 ам метр, дотор заслын 752.2 ам метр талбайн засварын ажил дууслаа. Мөн Сүхбаатар дүүргийн 1 дүгээр хороо, 16 дугаар цэцэрлэгийн дээвэр болон гадна фасадын 1364 ам метр талбайн засварыг тус тус хийж дуусган, улсын комисс хүлээн авлаа.Эдгээр засварын ажлыг нийслэлийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар “Өсөн үржих констракшн” ХХК хийж гүйцэтгэж, нийслэлийн Хөрөнгө оруулалтын газар захиалагчийн техникийн хяналтыг хэрэгжүүлэн ажиллав.

Өнөөдөр "Улаанбаатар метро", "Улаанбаатар трамвай", "Лаг шатаах үйлдвэр" төслүүдийн техник, эдийн засгийн үндэслэл, хөрөнгө оруулалтын схем, хэрэгжүүлэх бизнес загваруудыг бизнес эрхлэгчид, хөрөнгө оруулагчид болон холбогдох талуудад танилцуулж байна. Энэхүү үйл ажиллагаа нь тус төслүүдийг бодитой хэрэгжүүлэх, хөрөнгө оруулалт татах, төр, хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааг өргөжүүлэхэд чиглэж байгаа юм.Нийслэлийн Засаг дарга бөгөөд Улаанбаатар хотын Захирагч Х.Нямбаатар “Нийслэл 2026 оны үйл ажиллагааныхаа зорилтын нэгээхэн хэсгийг хувийн ААН, байгууллагуудтай хамтарч ажиллах жил болгож зарлаж байна. Энэ хүрээнд эхний ээлжид бизнес эрхлэхэд төвөг учруулдаг, олон үе шаттай, зөвшөөрөл, хяналтын тогтолцоонд өөрчлөлт оруулна. Тухайлбал, барилгын зөвшөөрөл авахад гурав дараалж очих хэрэгтэй болдог. Энэ мэт үе шат, дамжлагыг аль болох цөөлнө. Хоёрт, ЗХУТ-ийн мэдээллийг боловсруулаад бизнес эрхлэгч, ААН-үүдэд өгдөг болъё. Бизнесийн үйл ажиллагаа явуулж буй ААН-үүдэд датагаа хуваалцдаг болно. Нийслэлээс зарлаж байгаа томоохон төсөвт өртөгтэй төслийн ажилд бизнесийн байгууллагууд оролцоход шаардлагатай мэдээллийг тодорхой болгох, дотоодын ААН-үүд тендерт орох шаардлагыг хялбаршуулах чиглэлд хамтарч ажиллана. Улаанбаатар хот хөрөнгө оруулалт, түүний эрх зүйн орчныг сайжруулахын тулд санхүүгийн чиглэлээр үйл ажиллагаа явуулдаг байгууллагуудтай хамтарч ажиллана. Ирэх жил хотын нийт хөрөнгийг үнэлнэ. Мөн хөрөнгөөр баталгаажсан үнэт цаас гаргах боломжуудыг эрэлхийлье. Ирэх жил торгуультай холбоотой харилцаан дээр санхүүгийн үйлчилгээ үзүүлдэг байгууллагуудтай хамтарч ажиллахаар төлөвлөсөн, урьдчилсан хэлэлцээрүүд хийгдээд дууссан. Улаанбаатар хот хувийн секторуудад дутагдаж байгаа мөнгөн хөрөнгийн дутагдлыг арилгах, санхүүгийн зах зээл дээр тоглогч болж ажиллана. Улаанбаатар хотын эдийн засаг тэлэхийн хэрээр бид хотод тулгамдаж буй асуудлуудаа шийднэ. Бүх ажлыг хувийн секторуудад өгье гэх хүмүүс байдаг. Гэтэл хувийн секторуудад ажиллах хүч, бизнес эрхлэхэд эрчим хүчний хангамж, техникийн нөхцөл хүндэрч байгаа асуудал тулгарч байна. Мөн мөнгөн хөрөнгийн асуудлууд бий. Тийм болохоор татаастай явдаг салбаруудыг төр өөрөө авч явахаас өөр аргагүй байдаг. Үүний нэг нь нийтийн тээвэр. Нэг дүүргээс бусад дүүрэгт хот, нийтийн аж ахуйн салбарыг хувийн аж ахуйн нэгжид шилжүүлээд явж байна. Нарийн технологи шаардсан салбарууд дээр тендер зарлахад ААН орохгүй байх асуудал гардаг. Жишээ нь, Баянзүрх дүүрэгт шатсан 207 дугаар байрыг нураах ажлын тендерийг хэд хэдэн удаа зарласан. Энэ мэтчилэн асуудлуудад уян хатан хандаж, бодит нөхцөлийг зөвөөр дүгнэж, шалтгааныг олж, эрх зүйн орчныг боловсронгуй болгох ёстой” гэлээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын салбарын албан хаагчидтай уулзлаа.Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын сайдын эрхлэх асуудлын хүрээнд Засгийн газрын хэрэгжүүлэгч дөрвөн агентлаг, төсвийн арван байгууллагад нийт 4893 албан хаагч иргэдэд төрийн үйлчилгээ үзүүлж байна.Гэр бүл, хөдөлмөр, нийгмийн хамгааллын салбар бол бүх салбарт хамааралтай, нийт хүн амыг хамардаг онцгой салбар юм. Энэ салбарын албан хаагчдыг төрийн нүүр царай гэж тодорхойлж болно. Тиймээс бусдын зовлонг өөрийн биед эргэцүүлэн бодож, ажил үүргээ гүйцэтгэж байхыг Ерөнхий сайд Г.Занданшатар уулзалтын эхэнд тэмдэглэлээ.Хөгжлийн бэрхшээлтэй иргэдийн хөдөлмөр эрхлэлтийг нэмэгдүүлэх, халамж болон хүүхэд хамгааллын бодлогыг цогцоор нь шинэчлэх шаардлагатай. Зөвхөн хурал, зөвлөгөөн төдийхнөөр тоо, кэйс ярьж суухгүйгээр бодит ажлыг шуурхай хэрэгжүүлж, амьдралд нийцүүлэх нь чухал гэлээ.Салбарын бодлогын шинэчлэлийн хүрээнд Гэр бүлийн хөгжлийг дэмжих анхдагч хууль, Нийгмийн халамжийн багц хууль, Хөдөлмөр эрхлэлтийг дэмжих болон Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгын төслийг Засгийн газрын хуралдаанд хэлэлцүүлж, УИХ-д өргөн мэдүүлэхээр төлөвлөж байна.

Нийслэлийн удирдах ажилтнуудын шуурхай зөвлөгөөн өнөөдөр болж, өмнөх шуурхай зөвлөгөөний биелэлт, томуу, томуу төст өвчний нөхцөл байдлын талаар хэлэлцэв. Өмнөх шуурхай зөвлөгөөнөөр 13 үүрэг даалгавар өгсөн бөгөөд хэрэгжилт 81.9 хувьтай байгааг НЗДТГ-ын Хяналт-Шинжилгээ, үнэлгээний газрын дарга Б.Мөнхбаяр танилцуулав.Үргэлжлүүлэн томуу, томуу төст өвчний нөхцөл байдлын талаар нийслэлийн Эрүүл мэндийн газрын дарга Н.Наранбаатар танилцууллаа. Тэрбээр “Нийслэлийн хэмжээнд томуу, томуу төст өвчин өндөр эрсдэлтэй түвшинд байна. Тиймээс анхан шатны эрүүл мэндийн байгууллага болон хүүхдийн кабинетыг уртасгасан цагаар буюу ажлын өдөр 20:00 цаг хүртэл, амралтын өдөр 17:00 цаг хүртэл ажиллуулж байна. ЭМЯ-ны харьяа найман эмнэлэгт хүүхдийн ор нэмэлтээр дэлгэсэн. Нийслэлийн Түргэн тусламжийн төвийн нэг өдөрт гарах түргэний машины тоог ачааллаас хамаарч 50 хүртэл хувиар нэмэгдүүлсэн. Мөн тус төвд хүүхдийн дуудлага авах, зөвлөгөө өгөх чиглэлээр 24 цагаар найман шугам ажиллуулж байна. Хүүхдийн хэвтэн эмчлүүлэх тусламж үйлчилгээний үндсэн 877 орыг үе шаттайгаар нэмэгдүүлж, өнөөдрийн байдлаар нийт 1280 ор дэлгэсэн. НЭМГ-аас 190 ор нэмэлтээр дэлгэхэд бэлэн болсон, 490 ор ажиллуулах хүний нөөц, ор, тоног төхөөрөмжийн бэлтгэл хангаж байна. Сонгинохайрхан дүүргийн нэгдсэн эмнэлгийн хуучин байрны их засвар дуусаж, 40 ор дэлгэн хүүхдүүдийг нэмж авч тусламж, үйлчилгээ үзүүлж эхэлсэн. Өрхийн эрүүл мэндийн төвөөс гэрийн эргэлтийг эрчимжүүлж байна. Ялангуяа томуу, томуу төст өвчин тусаад эмнэлгээс гарсан, сургууль дээр үзүүлсэн, эмнэлгийн хүлээн авахаар болон түргэн тусламжийн дуудлагаар үзүүлсэн иргэдэд гэрийн эргэлтээр очиж тусламж үйлчилгээ үзүүлж байна” гэлээ.  

Хан-Уул дүүргийн 10 дугаар хорооны өрхийн эрүүл мэндийн төвийн барилга угсралтын ажил дуусаж, улсын комисс хүлээн авлаа. Эмнэлгийн тусламж үйлчилгээг иргэдэд түргэн шуурхай үзүүлэх, өрхийн эрүүл мэндийн төвийн эмч, ажилтнуудын ажиллах орчин нөхцөлийг сайжруулах зорилгоор барьсан тус өрхийн эрүүл мэндийн төвийн барилга нь тэнхлэгээрээ 21м х 14.0м хэмжээтэй, зоорьгүй, хоёр давхар юм.I давхарт яаралтай түргэн тусламж, эхо, сэргээн засах, физик эмчилгээ, угаалгын өрөө, лаборатори, ариун цэврийн өрөө, узель, цахилгааны өрөө, II давхарт үзлэгийн өрөө, тарианы өрөө, дархлаажуулалтын өрөө, архивын өрөө болон бусад өрөө тасалгааг төлөвлөн хийж, гадна тохижилтод явган хүний зам талбай, авто зам болон авто зогсоол зэргийг хийж гүйцэтгэжээ. Дүүргийн төсвийн хөрөнгө оруулалтаар “Элбэг гүн” ХХК тус ажлыг гүйцэтгэж, нийслэлийн Хөрөнгө оруулалтын газар захиалагчийн техникийн хяналтыг хэрэгжүүлэн ажиллалаа.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар (2025.11.29) Сонгинохайрхан дүүргийн нэгдсэн эмнэлэгт ажиллаж, томуу, томуу төст өвчний нөхцөл байдалтай танилцлаа.Тус эмнэлэгт өнөөдрийн байдлаар 281 хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байна. Энэ сарын 22-24-ний өдрүүдэд хоногт 422-438 хүүхэд яаралтай тусламж авахаар ирсэн бол сүүлийн гурав хоногт яаралтай тусламжийн тасагт ирсэн хүүхдийн тоо аажмаар буурч өнгөрсөн шөнө 198 хүүхэд ирж, 58 нь хэвтжээ. Өрхийн эмнэлгүүдийг уртасгасан цагаар ажиллуулах зохицуулалт хийсэн нь дүүргийн эмнэлгийн ачаалал буурахад нөлөөлсөн гэж тус эмнэлгийн удирдлагууд үзэж байна.Сонгинохайрхан дүүргийн эмнэлэгт хэвтэж буй 281 хүүхдийн 81 хувь нь томуугийн эсрэг вакцин хийлгээгүй хүүхдүүд байна. Тус дүүрэг 344 мянга орчим хүн амтай. Үүний 130 мянга нь хүүхэд. Энэ жил томуугийн эсрэг 27430 вакциныг зорилтод бүлэгт хийжээ. Гэхдээ цаашид вакцины хүртээмжийг нэмэгдүүлэх шаардлагатай гэж эмнэлгийн удирдлагууд онцлов.Тус дүүрэг хүн ам ихтэй, хүүхдийн өвчлөл өндөр учраас орны тоогоо 100-аар нэмж, 240 ортой болжээ. Нэмэгдүүлсэн 100 орны тухайд нийслэлийн төсвийн 2.1 тэрбум төгрөгийн хөрөнгө оруулалтаар эмнэлгийн хуучин барилгад иж бүрэн засвар хийж, өнгөрсөн мягмар гарагт ашиглалтад оруулсан байна. Үр дүнд нь орны хүлээгдэлгүй болжээ. Мөн нэгдүгээр хороололд байрлах хуучнаар Хатанбаатарын гэх эмнэлгийн барилгыг засварлаж байна. Тус эмнэлэг ашиглалтад орсноор дахин 100 ортой хүүхдийн тасагтай болох юм. Ингэснээр дүүргийн эмнэлгийн хэмжээнд хүүхдийн ор 300 гаруй болох юм байна.Томуу, томуу төст өвчний тархалт улсын хэмжээнд дэгдэлтийн түвшинд байна. Нийт 2304 хүүхэд хэвтэн эмчлүүлж байгаа бөгөөд 88 хувь нь амьсгалын замын цочмог хүнд халдварын шалтгаантай байна. Сонгинохайрхан дүүргийн хэмжээнд амьсгалын замын өвчлөл өнгөрсөн оны мөн үетэй харьцуулахад 67 хувиар нэмэгджээ.

Нийслэлчүүд арванхоёрдугаар сарын 1-нээс хагас коксон шахмал түлшний хэрэглээнд бүрэн шилжинэ. Хагас коксон түлш бол нүүрсийг 500-700 хэмийн өндөр температурт нэрж гаргаж авдаг, цэвэршүүлсэн түлш бөгөөд хатуу түлшний хувьд хамгийн цэвэр түлшинд тооцогддог. Энэ онд нийслэлийн иргэдийн хэрэглээнд зориулан БНХАУ-ын “Шаньси нүүрс-химийн групп”-ийн Шэньмү эрчим хүчний хөгжил ХХК-ийн Вужоу салбар” компаниас 306 мянган тонн хагас коксон шахмал түлшийг худалдан авахаар гэрээлсэн. Одоогоор 90 гаруй мянган тонн хагас коксон шахмал түлшийг нийлүүлжээ. Үүнээс “Тавантолгой түлш” компани 76 мянган тонныг савлан, нийслэлчүүдийн хэрэглээнд нийлүүлсэн бол өнөөдрийн байдлаар 35 мянга орчим тонн хагас коксон шахмал түлшийг нөөцлөөд байна. Бид хагас коксон шахмал түлшний тээвэрлэлтийн нөхцөл байдлыг БНХАУ-ын Эрээн хотоос сурвалжлан хүргэж байна.Эрээн хотын гаалийн хяналтын талбайд ажиллах үеэр “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн ерөнхий технологич, Монгол Улсын зөвлөх инженер Д.Өлзийбат “Эрээн хотод нийт 8000 гаруй тонн хагас коксон шахмал түлшний нөөц бүрдүүлсэн байна. Хоногт 2200-2500 тонн шахмал түлш үйлдвэрээс Эрээнд ирдэг. Харин Улаанбаатар хот руу хоногт 1-2 цуваа буюу 2200-4400 тонн түлшийг тээвэрлэн хүргэж байна. “Улаанбаатар төмөр зам” ХНН-ээс вагон эргэлт, зохион байгуулалтыг хийж байна. Улаанбаатараас Эрээн рүү жонш, хүдэр тээвэрлэсэн вагон буцахдаа сул явдаг байсныг болиулж, шахмал түлшийг тээвэрлэн хүргүүлж байна. Нэг цуваа Улаанбаатарт бууж байхад, замд дараагийн цуваа, үүний араас дахин нэг цуваа ачигдах байдлаар зохион байгуулалт хийж байгаа” гэдгийг хэлэв.“Тавантолгой түлш” ХХК-ийн чанар, захиалагчийн хяналтын хэлтсийн ахлах мэргэжилтэн Д.Эрдэнэболд “Хятад улсын Эрээн өртөөнд хагас коксон шахмал түлшний тээвэрлэлт, нийлүүлэлт, чанарын байдалд гэрээний хүрээнд хяналт тавин ажиллаж байна. Өнөөдрийн байдлаар гаалийн талбайд 8000 тонн, ачилт хийгдсэн 3000 тонн, замд хоёр цуваа гарсан явж байна. Нэг цуваа Замын-Үүдийн гааль дээр, нөгөө цуваа Баян өртөөнд “Тавантолгой түлш” ХХК-ийн түлшний үйлдвэрийн талбай руу ороход бэлэн болоод хүлээгдэж  байна. Өдөр бүр гаалийн талбайд бууж байгаа түлшнээс дээж авч, хариу гарахаар бүх бичиг баримтыг бүрдүүлсний дараа түлш ачсан цуваа Монгол руу хөдөлж байгаа. Түлшинд сав баглаа боодлын хяналтыг тогтмол хийдэг. Эрээн хотын гаалийн талбайд ирсэн түлшнээс шуудай цоорох зэрэг доголдол гарвал шуудайг шинээр сольж, түлшний хэмжээг нөхүүлж ажиллах зэргээр хяналт тавьдаг. Түлшний бүрэн бүтэн байдлыг хангаж, хилээр нэвтрүүлдэг” гэлээ.БНХАУ-ын “Shaanxi Coal Chemical Group”-ийн “Вужоу салбар” компанийн үйл ажиллагаа хариуцсан менежер Ян Жиан Лун “Шэньмү хотын үйлдвэрээс өдөр бүр 1-2 цуваа хагас коксон шахмал түлшийг Эрээн хотын гаалийн хяналтын талбайд хүргэж байна. Манай үйлдвэр одоогоор нийт 12 үйлдвэрлэлийн шугамтай ажиллаж байгаа бөгөөд Монголд хүйтний эрч нэмэгдэж, тээвэрлэлтийн тоо хэмжээ өсөхөд шугамын тоо, нийлүүлэлтийг нэмэгдүүлэх бүрэн боломжтой. Үйлдвэрлэлийн шугам тус бүрт мэргэжлийн технологичид ажиллаж, түлшний горим, стандартыг хатуу мөрддөг. Бид гэрээний дагуу үлдэгдэл түлшийг 3 сарын хугацаанд буюу 2026 оны 3 дугаар сард нийлүүлж дуусгана. Энэхүү төслөөр анх удаа Монголын өргөн царигийн төмөр замаар нийлүүлэлт хийгдсэн учраас бичиг баримт бүрдүүлэлт, гаалийн тал дээр тодорхой хэмжээний хүндрэл үүсэж, эхэндээ цаг хугацаа алдах зүйл байсан ч одоо бүх ажил жигдэрсэн. Тээвэрлэлт хэвийн горимоор саадгүй явж байна” гэсэн юм.Улаанбаатар хот руу хоногт 1-2 цуваа буюу 2200-4400 тонн хагас коксон түлш тээвэрлэн хүргэгдэж байнаХагас коксон шахмал түлшийг бүрэн хэрэглээнд нэвтрүүлснээр агаар бохирдуулагч бодисууд болох хүхэрлэг хий, азотын исэл, тоосонцрын хэмжээг хоёр дахин бууруулна гэдгийг мэргэжилтнүүд хэлдэг. Өөрөөр хэлбэл, хагас коксон шахмал түлшийг сайжруулсан түлштэй харьцуулахад агаарын бохирдлыг 40-50 хувиар бууруулах боломжтой. Тэгвэл хагас коксон шахмал түлшний техникийн шаардлагыг олон улсын стандартын дагуу хатуу тогтоожээ. Энэ хүрээндээ Монгол Улс, БНХАУ-ын дундын лаборатори буюу хөндлөнгийн итгэмжлэгдсэн лаборатори CCIC түлшний чанарын хяналтыг тогтмол хийдэг байна. Лабораторийн шинжилгээгээр хагас коксон шахмал түлшний чийглэгийн хэмжээ 6 хувиас бага, үнсний хэмжээ 20 хувиас бага, дэгдэмхий бодисын гарц 12 хувиас бага, илчлэгийн доод хэмжээ 5500-аас дээш, хүхрийн хэмжээ 0.5 хувиас бага байгааг нотолно. Энэхүү хөдлөнгийн лабораторийн шинжилгээний үр дүнг үндэслэж гаалийн бүрдүүлэлт хийж, улмаар түлш Эрээний гаалийн хяналтаар нэвтэрдэг байна. Монголын талд очоод мөн Монголын гаалийн лабораториос дээж авч, хяналт тавьдаг буюу хэд хэдэн үе шаттай хяналтаар хагас коксон түлшийг иргэд хүлээн авч, хэрэглэдэг аж.Өнөөдрийг хүртэл 90 мянга гаруй тонн хагас коксон шахмал түлшийг өргөн царигаар БНХАУ-аас тээвэрлэн хүлээж авч байгаа онцлогтой. Энэ талаар Замын-Үүд өртөөний ачаа тээвэр хариуцсан орлогч дарга Б.Өлзийбат “Замын-Үүд өртөөнөөс хувийн хэвшлийн дөрвөн байгууллага вагон тээвэрлэлтэд оролцож байна. Манай байгууллагын зүгээс Эрээн өртөөнөөс ачааг бичиг баримтын дагуу хүлээн авч, хурдан шуурхай нэвтрүүлэхэд анхаарч ажилладаг. Улмаар ачааг төмөр замын ачаа боловсруулалтад оруулж, тээвэр жуучийн байгууллага гаалийн бүрдүүлэлт хийсний дараа орон нутгийн бичиг баримтаар Баян өртөө рүү тээвэрлэдэг. Цаг хугацааны хувьд Замын-Үүд өртөөгөөр орж ирсэн ачаанд гаалийн бүрдүүлэлт хийсний дараа 4-5 цаг дотор нэвтрүүлж, Замын-Үүдээс Баян өртөө хүртэл 24 цаг, Баян өртөөнд буулгалтын үйл ажиллагаанд 24-48 цаг зарцуулж, Баян өртөөнөөс Чойр өртөө рүү нэг хоногт тээвэрлэж, ачилтыг 2-3 хоногт хийж, нэг заставын бүтэн эргэлт ойролцоогоор 5-7 хоногт хийгдэж байгаа”-г онцлов.Өнөөдөр Эрээн хотын гаалийн талбайд 8000 тонн хагас коксон түлшний нөөц бүрдсэн бол “Тавантолгой түлш” компанийн үйлдвэрт 35 мянган тонн нөөц бүрдэж, Улаанбаатар хот руу хоногт 1-2 цуваа буюу 2200-4400 тонн түлш тээвэрлэн хүргэгдэж байна. Түлшний тээвэрлэлт болон чанарт хөндлөнгийн лаборатори, хоёр улсын хариуцсан хүмүүс хяналтыг үе шат болгонд тавьж ажиллаж байна. Хятад улсын талаас 2026 оны 3 сард нийт 306 мянган тонн хагас коксон шахмал түлшийг саадгүй тээвэрлэж дуусгахаа мэдэгдлээ.

Монгол Улсын эрчим хүчний салбарт төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжиж буй анхны стратегийн бүтээн байгуулалт болох Дулааны тавдугаар цахилгаан станц төсөл нь 300 мегаватт цахилгаан, 340 гигакалор дулаан үйлдвэрлэх хүчин чадалтай байх юм. Баянгол дүүргийн 20 дугаар хорооны нутаг дэвсгэр, “ДЦС 2”-ын үнсэн сангийн 26 га талбайд байгуулах тус станцад дэвшилтэт технологи бүхий орчин үеийн хосолмол үйлдвэрлэлийг нэвтрүүлэхээр ТЭЗҮ-д тусгасан. Төслийн хэрэгжилтэд шаардлагатай хууль эрх зүйн болон техникийн үндэслэл бүрэн хангагдаж, талбайн судалгаа, дэд бүтцийн холболтын нөхцөлийг иж бүрнээр бүрдүүлсэн. Энэ хүрээнд төслийн нөлөөлөлд өртсөн нийт 26 нэгж талбар байгаагаас өнөөдрийн байдлаар 19 нэгж талбарыг чөлөөлөөд байна. ДЦС-5-ын цахилгаан үйлдвэрлэлийн 90 хувь нь төвийн сүлжээнд нийлүүлэгдэх бөгөөд ингэснээр эрчим хүчний системд дутагдаж байгаа чадлыг нөхнө.Түүнчлэн нийслэлийн баруун бүс буюу 40 мянган айл бүхий Таван шар, 21 дүгээр хороолол, “Хилчин” хотхон, Баянхошуу, 3-4 дүгээр хороолол, нэгдүгээр хорооллыг дулаанаар, 100 мянга орчим өрх, аж ахуйн нэгжийг найдвартай цахилгаанаар хангах нөхцөл бүрдэх юм. Дулааны тавдугаар цахилгаан станцыг 2028 онд ашиглалтад оруулахаар төлөвлөн ажиллаж байна.

Төрийн албаны тухай хуульд заасны дагуу Төрийн улс төрийн албан хаагчаас бусад төрийн албан хаагч өндөр насны тэтгэвэр тогтоолгох үндэслэлээр чөлөөлөгдсөн бол үндсэн цалингийн дунджаас ажилласан хугацааг нь үндэслэн тооцож 36 сарын цалинтай нь тэнцэх нэг удаагийн буцалтгүй тусламж олгож ирсэн.Гэвч төрийн албанаас чөлөөлөгдсөн ч нэг удаагийн буцалтгүй тусламжаа авч чадалгүй нас барах тохиолдол цөөнгүй байгаа юм.Тиймээс 36 САРЫН ЦАЛИНГИЙН ДУНДАЖТАЙ ТЭНЦЭХ БУЦАЛТГҮЙ ТУСЛАМЖ -ийг нь түүний ар гэрт олгож байх хүнлэг шийдвэрийг Засгийн газрын тогтоолоор гаргалаа.МОНГОЛ ТӨР ЗҮТГЭСЭН ХҮНЭЭ МАРТАХГҮЙ.

Тохиолдлын удирдлагын баг дүүргийн эрүүл мэндийн төв, нэгдсэн эмнэлгийн дарга,удирдлагуудтай цахимаар хуралдаж эмнэлэг, нэгж бүр дээрх эм эмнэлгийн хэрэгслийн нөөцийн хангамж, хүний нөөцийн хүрэлцээ, амбулаторийн тусламжийн ачаалал болон хэвтэн эмчлүүлэх орны нөхцөл байдал, ЭМД-ын санхүүжилтийн нөхцөл байдлын мэдээллийг солилцон хэрхэн арга хэмжээ авахаа хэлэлцлээ. (2025.11.23)Одоогийн байдлаар хүн амын төвлөрөлөөс хамаарсан хэвтэн эмчлүүлэх орны ачаалал хэтэрсэн СХДНЭ болон БЗДНЭ-т зохицуулалт хийж БЗД-н зарим хороодыг ХӨСҮТ-д шилжүүлэн эмчлүүлэх болон ЭМЯ-ны харьяа төрөлжсөн эмнэлгүүдэд хуваарилан зохицуулалт хийх шийдвэрийг гаргаж байна.Хүний нөөцийн судалгаа мэдээлэлд үндэслэн хүний нөөцийн зохистой хуваарилалтыг Өрхийн эрүүл мэндийн төв болон харьяа эмнэлгүүд, үндсэн мэргэжлийн  резидент эмч нараас бүрдүүлэх үе шаттай арга хэмжээ авахаар ажиллана.Мөн дараах арга хэмжээг яаралтай авах талаар хэлэлцэн шийдвэрлэлээ. Үүнд:Өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийн гэрийн эргэлтийг сайжруулах, уртасгасан цагаар ажиллуулах;Засгийн газрын 147-р тогтоолын хэрэгжилтийг биелүүлж эцэг эх асран хамгаалагчдад 5 хоногийн цалинтай чөлөөг олгох ажлыг иргэд олон нийтэд ойлгуулан дэмжих,Хөнгөн хэлбэрийн томуу томуу төст өвчнөөр өвдсөн хүүхдэд хийгдэх өдрийн эмчилгээг эрчимжүүлэх, ЭМД-ын санхүүжилттэй холбоотой асуудлуудыг шийдвэрлэх;Ерөнхий сайдын үүрэг болгосны дагуу Эрүүл мэндийн яам болон НЭМГ-ын  удирдлагууд маргааш ХУД, БГД, Налайх дүүрэгт ажиллахаар боллоо.

Нийслэлийн хэмжээнд томуу, томуу төст өвчний тархалт өнгөрсөн долоо хоног буюу арваннэгдүгээр сарын 17-ноос эрс нэмэгдээд байна. Үүнтэй холбогдуулан ХӨСҮТ вирус судлалын шинжилгээ хийсэн бөгөөд шинжилгээгээр орчилд томуугийн А хүрээний вирус илэрчээ.Энэ талаар нийслэлийн Эрүүл мэндийн газрын дарга Б.Батцоож “Нийслэлийн эрүүл мэндийн газраас харьяа эрүүл мэндийн байгууллагуудад өнөөдрийн байдлаар 1200 гаруй орыг нэмэлтээр дэлгээд байна. Цаашид томуу, томуу төст өвчний дэгдэлтийн оргил ачааллын үед орны тоог 1500-аас дээш нэмэхээр төлөвлөн ажиллаж байгаа. Харьяа эрүүл мэндийн байгууллагуудын хүлээн авах яаралтай тусламжийн тасагт өнгөрсөн шөнийн байдлаар 2420 хүн үйлчлүүлсэн нь өмнөх өдрөөс 200 тохиолдлоор өссөн үзүүлэлттэй байна. Мөн нийслэлийн Түргэн тусламжийн төв буюу 103-т өнгөрсөн шөнө 2787 дуудлага ирж, гэрийн үзлэгийг хийсэн. Энэ нь өмнөх өдрөөс 23 хувийн өсөлттэй байна. Энгийн үед ирсэн дуудлагын 30 хувийг хүүхэд, 70 хувийг насанд хүрэгч эзэлдэг бол өнөөдрийн байдлаар энэ харьцаа 50:50 болж өөрчлөгдсөн. Иймээс өрхийн эрүүл мэндийн төвүүдийг уртасгасан цагаар ажиллуулахаар шийдвэрлэлээ. Түүнчлэн дүүргүүдийг бүсчилж, бүс тус бүрд ӨЭМТ болон хүүхдийн кабинетыг уртасгасан цагаар ажиллуулахаар бэлтгэл хангаж байна” гэв.Уртасгасан цагийн хуваарь:Ажлын өдөр: 08:30-20:00 цагАмралтын өдөр: 11:00–18:00 цагБүх нийтийн амралтын өдөр: 11:00–17:00 цаг хүртэл ажиллана.Мөн Засгийн газраас хүүхэд нь томуу, томуу төст өвчнөөр өвдсөн тохиолдолд эцэг, эхэд тав хүртэл хоногийн цалинтай чөлөө олгох шийдвэр гаргасан. Иймд хүүхэд халуурах, ханиад хүрэх зэрэг шинж тэмдэг илэрвэл харьяа ӨЭМТ-д үзүүлж, эмчийн хуудсыг үндэслэн цалинтай чөлөө авах боломжтой юм.