НИЙГЭМ

Монгол Улсын анхны 126 гишүүнтэй парламент "Хүн төвт" эрх зүйн бодлогынхоо хүрээнд УИХ-ын дарга Д.Амарбаясгалан 2024 оны 287 дугаар захирамжаараа "Хүний эрхийг хангах үндэсний хоёрдугаар хөтөлбөрийн төслийг олон талт төлөөллөөр хэлэлцүүлэх, Хүний эрхийг хангах үндэсний хөтөлбөрийн ач холбогдлын талаар таниулан сурталчлах, залуусын оролцоог хангаж, санал бодлыг сонсох арга хэмжээ зохион байгуулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг"-ийг байгуулсан. Тус ажлын хэсэг  (2025.08.22) “Оролцогч талуудын хамтын ажиллагааг зураглах" туршлага судлах уулзалтыг эхлүүллээ.Улсын хөгжлийн хөтөлбөртэй уялдуулан төрийн бүхий л шийдвэр, бодлогод хүн төвт үзлийг тусгаж, хүний эрх, эрх чөлөөг хэрэгжүүлэхийг зорьж, “Хүний эрхийг хангах үндэсний II хөтөлбөр”-ийг боловсруулахад мэргэжлийн байгууллага, төрийн болон төрийн бус, иргэний нийгэм, олон улсын төлөөлөл, экспертүүдийн оролцоотой зураглаж, төлөвлөх юм. Хэлэлцүүлэг хоёр өдөр үргэлжилнэ. УИХ-ын гишүүн, ажлын хэсгийн ахлагч Х.Баасанжаргалын онцолж буйгаар бол энэхүү хөтөлбөрийг боловсруулах үйл явцад олон нийтийн оролцоог нэмэгдүүлэх шаардлагатай. Ер нь аливаа бодлого, шийдвэрт иргэдийн оролцох хувь нэмэр их байх тусмаа онцгой ач холбогдолтой, амьдралд хэрэгжихдээ үр дүнд хүрэх боломжтой хэмээв.Хүний эрхийг хангах үндэсний II хөтөлбөрийн төслийг урт хугацааны бодлоготой уялдуулах, хэрэгжүүлэх, хянах механизмын шийдлийг санал болгох, оролцооны зураглал гаргах зэрэг асуудлыг хэлэлцэж байна. Уг арга хэмжээг НҮБ-ын Хөгжлийн хөтөлбөрийн "Оролцоо" төсөл дэмжиж хамтрав гэж Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдээллээ.

Архаг ангилалд багтдаг оноштой хүүхдийн нарийн мэргэжлийн эмчилгээ, тусламж, үйлчилгээнд санхүүгийн хязгаарлалт тавихгүй байх шийдвэр гарлаа. Ерөнхий сайд Г.Занданшатар мягмар гарагт /2025.08.12/ ЭХЭМҮТ-д ажиллах үеэр долоон настай охин хэнгэрэг нөхөх хагалгаанд орж чадахгүй болсон тухайгаа хэлж, тусламж хүссэн. Ерөнхий сайд тухайн асуудлыг шуурхай шийдвэрлэж, эрүүл мэндийн даатгалын сангийн хязгаарлалтыг цуцлах талаар албаныхантай ярилцахаа мэдэгдсэн. Эрүүл мэндийн даатгалын үндэсний зөвлөл хуралдаж дээрх хязгаарлалтыг цуцалсан байна. Тодруулбал,• Хүүхдийн төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээнд квот тавихгүй,• Эрт илрүүлгийн тусламж үйлчилгээний төсвөөс энэ онд найман тэрбум төгрөг татаж, хүүхдийн төрөлжсөн нарийн мэргэжлийн тусламж үйлчилгээнд зарцуулахаар шийдвэрлэв. Ирэх жилүүдэд энэ зардлыг улсын төсөвт тусгаж шийдвэрлэж байхыг Ерөнхий сайд үүрэг болголоо. Ингэснээр ЭХЭМҮТ төдийгүй улсын хэмжээнд хүүхдийн эрүүл мэндийн тусламж, үйлчилгээ саадгүй үргэлжлэх нөхцөл бүрдлээ.

Монгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар Азийн хөгжлийн банкны Монгол Улс дахь суурин төлөөлөгч Шэннон Коулиныг хүлээн авч уулзлаа. Уулзалтын эхэнд, Монгол Улсын нийгэм, эдийн засаг, дэд бүтцийн салбарын хөгжилд оруулсан Азийн хөгжлийн банкны хувь нэмрийг Ерөнхий сайд өндрөөр үнэлж хамтын ажиллагаанд талархал илэрхийллээ. Засгийн газраас баримталж буй бодлого, тэргүүлэх чиглэл, эрхзүйн болон эдийн засгийн реформын талаар Ерөнхий сайд Г.Занданшатар товч танилцуулсан бол Азийн хөгжлийн банкнаас санхүүжүүлж буй төсөл, хөтөлбөр, хамтын ажиллагааны зорилтуудын талаар суурин төлөөлөгч онцлон дурдлаа.Гэр хорооллыг орон сууцжуулах, иргэдийн амьдралын чанарыг сайжруулах, орлогод нийцсэн орон сууцны хөтөлбөр хэрэгжүүлэхэд Засгийн газар онцгой анхаарч байгааг Ерөнхий сайд онцоллоо. Энэ чиглэлээр олон улсын туршлага нэвтрүүлэх, хөгжлийн түнш байгууллагуудтай хамтран ажиллах, Монгол Улсын онцлогт тохирсон санхүүжилтийн тогтолцоо бий болгох, орон сууцны санхүүжилтийн тусгайлсан чиг үүрэгтэй банк байгуулах асуудлыг судалж, санал, дүгнэлт боловсруулах үүрэг бүхий Ажлын хэсэг байгуулаад байгаа юм.Азийн хөгжлийн банк Улаанбаатар хотын гэр хороололд тодорхой төсөл, хөтөлбөрүүд хэрэгжүүлсээр ирсэн, орон сууцны санхүүжилтээр дагнасан банк байгуулахад дэмжлэг үзүүлж хамтран ажиллахад бэлэн гэдгээ хатагтай Шэннон Коулин илэрхийллээ. Монгол Улсын эдийн засгийг төрөлжүүлэх, татварын орчныг шинэчлэх, хөрөнгө оруулалтыг дэмжих, сэргээгдэх эрчим хүч, хөдөө аж ахуй болон дэд бүтцийн салбарт хамтын ажиллагааг өргөжүүлэх зэрэг сэдвээр санал солилцлоо.

Зам тээврийн осол, зөрчлөөс урьдчилан сэргийлэх, замын хөдөлгөөнд оролцогчдын аюулгүй байдал, хууль, тогтоомжийн хэрэгжилтийг хангах зорилгоор Улаанбаатар хотын 176 уулзвар, гарцад нийт 2600 гаруй хиймэл оюун ухаанд суурилсан камерын хяналтын системийг ашиглалтад оруулсан. Ийнхүү өнгөрсөн зургаадугаар сарын 2-ноос эхлэн иргэд, жолооч нарт замын хөдөлгөөний ямар дүрмийг, хаана, хэрхэн зөрчсөн талаарх мэдээллийг нь зургаар баталгаажуулж, холбоос /линк/-оор илгээдэг болсон. Энэ удаа эдгээр сануулах мессеж, зөрчлүүдийн талаар иргэнд саналт хүсэлт байвал, түүнийг нь засаж өөрчлөх боломжтой болжээ. Энэ талаар ЗХУТ-ийн Сургалт, судалгаа, олон нийттэй харилцах мэргэжилтэн Л.Баярцэцэг “Хиймэл оюун ухаанд суурилсан камерын хяналтын системийн туршилтын хугацаанд иргэдэд зөрчлийн талаар алдаатай сануулах мессеж ирж байгаа талаарх гомдол, санал нэлээд ирж байна. Эдгээр санал хүсэлтийг хүлээн авч иргэний мэдээллийг шалган залруулга мэдээллийг өгдөг. Гэхдээ энэ тал дээр системийн шинэ сайжруулалтыг ирэх долоо хоногт хэрэгжүүлж эхэлнэ. Ингэхдээ иргэдэд очиж буй мессежний холбоос /линк/ хэсэгт санал хүсэлтийн цонхийг шинээр үүсгэсэн. Санал хүсэлтийн цонх зургаан сонголттой. Жишээлбэл, тухайн иргэний өөрийнх нь автомашин биш тохиолдолд цонх хэсэгт байрлах сонголтуудаас идэвхжүүлэн бидэнд хариу мэдээлэл илгээх боломжтой. Тухайн мэдээллийг бид хянан зөв мэдээллийг засварладаг болсон” гэлээ. Хиймэл оюун ухаанд суурилсан камерын хяналтын системийн тусламжтайгаар замын хөдөлгөөний дүрмийн дараах зөрчлийг илрүүлэх боломжтой. Тодруулбал, Хурд хэмжихГэрэл дохионы зөрчил илрүүлэхЧиглэлийн тээврийн эгнээний дүрэм зөрчсөн тохиолдлыг илрүүлэхАвтобусны буудал дээр зогссон зөрчлийг илрүүлэхЭгнээ байр буруу эзэлсэн зөрчлийг илрүүлэхАгшин зуурын хурд хэтрүүлэх /Энэ нь жолоочийн яг одоо ямар хурдтай явж байгаа талаарх мэдээллийг өгдөг/Дундаж хурд хэтрүүлэх /Энэ нь тухайн аялал ямар хурдтай байсан талаарх том зураглал бүхий мэдээллийг өгдөг/Зогсох шугам давах, үргэлжилсэн цагаан зураас давах, урсгал сөрсөн зөрчлийг илрүүлэхТүр болон удаан хугацаагаар тээврийн хэрэгслийг байршуулсан зөрчлийг илрүүлэхЯвган хүний зам болон ногоон байгууламж дээр тээврийн хэрэгслийг удаан хугацаагаар байршуулсан зэрэг зөрчлийг илрүүлж байна. Иргэд тээврийн хэрэгслийн стандартын бус номер, дугаар зүүж байгаатай холбоотойгоор хиймэл оюун ухаанд суурилсан камерын хяналтын систем буруу таних тохиолдол гарч байгаа тул иргэдийг стандартын номер зүүхийг албаныхан санууллаа. Мөн бүртгэлийн газартай хамтран мэдээллийг нарийн шалгаж хариу илгээдэг боллоо.

Баянзүрх дүүргийн 1 дүгээр хороонд байрлах Оросын Шинжлэх ухаан, соёлын төв буюу РЦНК-ийн баруун талд орон сууцны барилга барих асуудлыг тухайн орчмын оршин суугчид эсэргүүцэж байна. Тухайн орчимд ногоон байгууламж барих хүсэлтийг иргэд 10 гаруй жилийн турш холбогдох газруудад өгөөд байгаа боловч одоо болтол шийдэгдээгүй. Гурван аж ахуйн нэгжийн газарт маргаан үүсэж, орон сууцны барилга эхлүүлэх тусгай зөвшөөрлийг шүүхийн шийдвэрт үндэслэн олгосон байна. Тиймээс нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр барилга барьж буй аж ахуйн нэгжүүдтэй зөвшилцөж, ногоон байгууламж бариулах иргэдийн хүсэлтийг шийдвэрлэх талаас нь өнөөдөр байршил дээр нь ажиллалаа.Энэ үеэр нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр “Эс энд ви юу” ХХК РЦНК-ийн баруун талд цэцэрлэг, спорт цогцолбор бүхий 22 давхар орон сууцны барилга барих зохих ёсны зөвшөөрөл загвар зургийг 2022 онд батлуулж байжээ. Гэтэл иргэдийн зүгээс уг байршилд ногоон байгууламж бариулах хүсэлтэй байгаа. Шүүхийн маргаан 2025 оны долоодугаар сард эцэслэгдэж, барилга эхлүүлэх зөвшөөрлийг Хот байгуулалт, хотын стандартын газраас өгөөд удаагүй байна. Тиймээс хувийн аж ахуйн нэгжийг ч иргэдийг ч хохироогүй байх талаас нь зөвшилцөл хийхээр бид ирээд байна. Зөвшилцөл хийхдээ газрыг газраар шилжүүлэн олгох зорилт тавьж байна. Газрын маргаантай, иргэдийн эрх зөрчигдөж байгаа асуудалд бидний зүгээс 10 орчим байршилд газрыг газраар шилжүүлж асуудал шийдвэрлэсэн байдаг. Энэ мэт байдлаар асуудлыг шийдэх боломжтой гэж үзэж байна” гэв.Нийслэлийн Ерөнхий архитектор Ч.Төгсдэлгэр төр иргэдийн хүсэлтийг сонсох үүрэгтэй. Гэвч зохих зөвшөөрөлтэй хувийн аж ахуйн нэгжийг ч хохироохгүй байх үүднээс асуудлыг шийдвэрлэнэ гэдгээ илэрхийллээ.

Баянгол дүүргийн 5 дугаар хороо, 10 дугаар хороолол орчимд халуун ус, дулаан дамжуулах гол шугам хоолойд гэмтэл гарсан. Үүнээс болж дүүргийн 5, 6, 30 дугаар хорооны нийт 1713 өрх, 2 цэцэрлэг, 1 аж ахуйн нэгжийг хэрэглээний халуун усаар хангахад хүндрэл үүсээд байсан юм. Үүссэн нөхцөл байдалтай холбоотойгоор Баянгол дүүргийн ЗДТГ, хороодтой хамтран Эрчим хүчний яам, “Орон сууц, нийтийн аж ахуйн удирдах газар” ОНӨААТҮГ, “Улаанбаатар дулааны сүлжээ” ТӨХК, Улаанбаатар хотын Захирагчийн ажлын алба, Эрчим хүчний зохицуулах хороо зэрэг холбогдох байгууллагад үе шаттайгаар хандсанаар гэмтэл гарсан дулаан дамжуулах шугамыг засварлах ажлыг эхлүүллээ.

Улаанбаатар хот нийтийн тээврийн салбарт цогц шинэчлэлт хийсний үр дүнд нийтийн тээврийн салбарын орлого өмнөх жилүүдтэй харьцуулахад өссөөр байна. 2024 оны долоодугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар нийтийн тээврээр зорчигчдын тоо 81.9 сая, нийтийн тээврийн нийт орлого 18.1 тэрбум төгрөг байсан. 2025 оны долоодугаар сарын 31-ний өдрийн байдлаар нийтийн тээврээр зорчигчдын тоо 91.2 сая, нийтийн тээврийн нийт орлого 30.3 тэрбум төгрөг болж өслөө.Энэхүү 2025 оны эхний долоон сарын байдлыг 2024 оны эхний долоон сартай харьцуулахад нийтийн тээврээр зорчих хүмүүсийн тоо 9.2 саяар буюу 11.3 хувиар, нийтийн тээврийн орлого 12.4 тэрбум төгрөгөөр буюу 68.4 хувиар өссөн нь нийтийн тээврийн салбарын парк шинэчлэлттэй салшгүй холбоотой.Улаанбаатар хотоос нийтийн тээврийн салбарт 600 автобусыг шинээр оруулж ирж парк шинэчлэлтийг эхлүүлж байсан бол үүнээс хойш жолоочийн цалинг 1000 ам.долларт хүргэсэн. Автобусанд ухаалаг дэлгэц, үнэгүй интернэт суурилуулж, мэдээ мэдээллийг нийтийн тээврээр зорчиж буй иргэдэд түгээдэг болсон. Нийтийн тээврийн салбарт олон төрөлт төлбөрийн системийг нэвтрүүлж, иргэд банкны картаараа ч нийтийн тээвэрт үйлчлүүлэх хялбар хэрэглээг бий болгосон. Улаанбаатар хотын 100 байршилд автобусны карт борлуулах болон цэнэглэгч киоск төхөөрөмж байршуулсан. Мөн хууль, эрх зүйн хувьд нийтийн тээврийн салбарт үе шаттай шинэчлэлтүүдийг хийсэн. Тухайлбал, өнгөрсөн хавар нийслэл хот “Улаанбаатар смарт карт” ХХК-ийн 79 хувийн хувьцаа эзэмшигч болж, Улаанбаатар хотын нийтийн тээврийн орлого, зохицуулалтыг хянах боломж бүрдсэн.Түүнчлэн Улаанбаатар хотын замын хөдөлгөөний түгжрэлийг бууруулах, гэр хорооллыг орон сууцжуулах тухай хуулийг баталж, уг хуулийн 7 дугаар зүйлд Нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сангийн талаарх зохицуулалтыг анх удаа тусгаж өгсөн. Ингэснээр Нийтийн тээврийг хөгжүүлэх сангийн үйл ажиллагаа, хөрөнгө зохицуулалт тодорхой болж, 2024 онд гэхэд 31 угсраа автобус, 2025 онд 10 том оврын автобусыг сангийн хөрөнгөөр худалдан авч, үйлчилгээнд явуулж байгаа юм. Энэ мэтчилэн нийтийн тээврийн салбарт үе шаттай шинэчлэлт хийж, үйлчилгээг сайжруулснаар нийтийн тээврээр үйлчлүүлэх зорчигчдын тоо, нийтийн тээврийн орлого нэмэгдээд байна.

Нийслэлийн Засаг даргын Тамгын газрын дарга Д.Амгалантай цаг үеийн асуудлаар ярилцлаа.-Дулааны улиралд нийслэлд бүтээн байгуулалтын ажил нэлээд өрнөдөг шүү дээ.  Энэ зун ямар онцлогтой болж байна. Дэд бүтэц, бүтээн байгуулалтын ямар ямар ажил өрнөж байна вэ. Энэ талаар яриагаа эхэлье?-Өнгөрсөн жилээс эхлүүлээд нийслэлийнхээ иргэдийг эрүүл, аюулгүй орчинд амьдрах эрхийг хангаж, түгжрэл, агаарын бохирдлыг бууруулах, дэд бүтцийн хүртээмжтэй байдлыг нэмэгдүүлэх чиглэлээр онцгой анхаарч томоохон хөрөнгө оруулалт, бүтээн байгуулалтын ажлуудыг эхлүүлээд байна.Энэ талаар иргэд маань мэдэж байгаа. Онцолж түгжрэлийг бууруулах хүрээнд хийгдэж буй ажлуудаас дурдвал Туулын хурдны замын тендер шалгарч гэрээ байгуулагдсан. Одоо ажлын талбайн бэлтгэл ажил явагдах гэж байгаа. Цаашлаад энэ жилдээ багтаагаад тойрог хурдны замын нээлттэй тендерийг зарлахаар ажиллаж байгаа. Мөн авто замтай холбоотойгоор нийслэлд энэ зун 83 байршилд  нийт 192 км авто зам шинээр барих, засвар шинэчлэлтийн ажил хийгдэж есдүгээр сарын 1-ний өдрөөс өмнө дуусгахаар ажиллаж байна. 14 байршилд 58км явган хүний замын ажлыг хийж байгаа. 168 сургууль, цэцэрлэг шинээр барих, засварлах төсөл, арга хэмжээг эхлүүлсэн. Одоогоор 12 сургууль, цэцэрлэгийн барилга шинээр ашиглалтад оруулсан, цаашлаад энэ ондоо багтаагаад 24 сургууль, 45 цэцэрлэг, 14 бага сургууль, цэцэрлэгийн цогцолбор ашиглалтад оруулахаар төлөвлөсөн. Ингээд эдгээр сургууль, цэцэрлэгүүд маань ашиглалтад орсноор сургуулийн суудал 16000, цэцэрлэгийн хүртээмж 9180-аар энэ жилдээ нэмэгдэж байгаа гэж ойлгож болно.За мөн нийслэл агаар орчны бохирдлыг бууруулах, орон сууцжуулах зорилгоор Сэлбэ, Баянхошуу, Дамбадаржаа, Толгойт, Дэнжийн мянгад дэд төв буюу өөрөөр хэлбэл гэр хорооллыг орон сууцжуулах суурь дэд бүтэц, нийгмийн барилга байгууламжуудыг барих ажил хэрэгжүүлсэн. Үүн дээрээ тулгуурлаад томоохон жишиг болгож Сэлбэ дэд төвд өнгөрсөн жил нийслэл анх удаа бонд гаргаж, 2206 айлын газрыг чөлөөлж 12000 айлын орон сууцжуулах цогцолбор хорооллыг эхлүүлсэн. За мөн Хүннү хотын логистикийн төв, цэвэрлэх байгууламж, шугам хоолой, дэд бүтцийн ажлууд эхэлж байна. Эрчим хүчний салбарын хүрээнд ТЭЦ-5, хог шатааж эрчим хүч гаргах станцууд татвар төлөгчдөөс нэг ч төгрөг гаргахгүйгээр төр хувийн хэвшлийн хамтын ажиллагааны хүрээнд хэрэгжүүлэхээр сонгон шалгаруулалтын ажил явагдаж байна. За мөн нийтийн тээврийн салбарт бид 600 автобус шинэчилж парк шинэчлэлт хийсэн, дүүжин тээврийн барилга угсралтын ажил энэ жилээс хийгдэж байна. Цаашлаад Метро, трамвай төслийг хэрэгжүүлэхээр санхүүжилтийн асуудлууд олон улсын хүрээнд яригдаад эрчимтэй явж байгаа. Бизнес эрхлэгчдээ дэмжих, татварын суурь баазыг сайжруулах зорилгоор Эмээлт, Налайх, Багахангай, Багануур дүүргүүдэд аж үйлдвэрийн парк байгуулах ажил үргэлжилж байгаа гэх зэрэг дурдвал өчнөөн ажил бид эхлүүлээд байгаа.-Сүүлийн үед цахим орчинд явган хүний замын ажил сонгон шалгаруулалтын ажил дүрмийн дагуу явагдаагүй, үндэсний үйлдвэрлэлээ дэмжсэнгүй гэдэг асуудал яригдаж байх шиг байна?-Энэ ажлыг Монголын чулуу үйлдвэрлэгчдийн холбооныхон өөрсдийн хүчин чадлын хүрээнд түүхий эдээ нийлүүлж, хийж гүйцэтгэж байгаа. Бидний зүгээс дотоодын чулуу үйлдвэрлэгчдэд үйлдвэрийн техник, технологи хүчин чадлаа нэмэгдүүлэх зорилгоор хөнгөлөлттэй зээл олгох бүхий л талын дэмжлэг үзүүлсэн. Тухайлбал,  Саппорогоос Баруун дөрвөн зам хүртэлх замыг үндэсний үйлдвэрлэгчид хариуцаад чулуугаараа хийж байгаа шүү дээ. Мэдээж хэрэг үйлдвэрлэлийн хүчин чадлаас хамаарч, цаг хугацаа орж байна.  Энэ асуудалд нийслэл бодлогоо гаргаж,  хөрөнгөө шийдээд, нээлттэй сонгон шалгаруулалт явуулсан.  Түүнээс биш нийслэлийн захиргааныхан өөрсдөө хийгээд байгаа юм биш шүү дээ. Энэ ажил зөвхөн явган замын ажил биш, энэ замтай уялдуулаад зарим байршилд шилэн кабелын утсыг газар доогуур сувагчилж, далдлах ажил давхар хийгдэж байгаа.  Манай хувийн хэвшлийнхэн болоод төрийн байгууллагууд шилэн кабель, цахилгааны утсаа маш замбараагүй татаж, хэрсэн утас нийслэлийн энд тэндгүй л харагдаж байгаа. Мөн энэ ажилд Барилгын мэргэжлийн холбооноос тусгай зөвшөөрөл авсан энэ чиглэлийн инженер, техникийн ажилчид хэдэн метр квадрат урттай кабелын утсыг хэдэн метр квадрат талбайд хучих юм гэх зэргээр арга зүйн талаас зөвлөн ажиллаж байна.  Зураг төсвийн ажлыг Барилгын хөгжлийн төвийнхөн магадлан гаргаад эцэслэчихсэн.  Өөрөөр хэлбэл,  төсөв нь бүгд дүрэм журмынхаа дагуу явж байна.  Хэн нэгэн зохиогоод гаргаад ирчихсэн асуудал байхгүй.  Мэргэжлийн байгууллагаас нь ирүүлсэн төсөв магадлалын дагуу нийслэл нээлттэй сонгон шалгаруулалт зарласан гэдгийг иргэд маань ойлгох хэрэгтэй.  Хотын төвийн замын ажлаас гарч байгаа хуучин хавтангуудыг мэдээж хаяхгүй. Захын дүүргүүдийн явган хүний замын тохижилтод ашиглаж байна.   Дэлхийн хотуудын зам ч нэг л стандарттай, нэг л хэлбэрийн байдаг шүү дээ.  Тэгэхээр манай нийслэл ч чулуун хавтангаар тохижуулж байна. Чулуун хавтангийн давуу тал нь цаашид бид явган замын хавтангаа сольж байгаа нь гээд жил болгон газар ухаж сэндийчээд байхгүй байна.  Тэгэхээр иргэд маань энэ асуудалд хүлээцтэй хандаасай.  Ажлыг гүйцэтгэж байгаа компаниуд маань гэрээгээр хүлээсэн хугацаандаа хийгээд дуусгачихвал бид  ойрын 20, 30 жилдээ чулуун хавтанг солих ажил хийхгүй гэсэн үг.- Нийслэлийн томоохон бүтээн байгуулалтын нэг нь Туулын хурдны замын ажил шүү дээ. Энэ ажил ямар шатандаа явна вэ?-Туулын хурдны замын тендер нээгдэж гүйцэтгэх компани шалгарсан.  Гэрээ, хэлэлцээр байгуулах ажил дууссан. Энэ  замыг маш өндөр өртгөөр барих гэж байна гээд шүүмжлээд эхэлсэн байна. Туулын хурдны зам Дархан, Эмээлтийн салдаг уулзвараас Баянзүрхийн товчоо хүртэл 6 эгнээтэй 34км урттай экспресс зам юм. Үүний 10 км нь Туул гол дагуу, хотын төв хэсгээр гүүрэн байгууламж хэлбэрээр баригдах юм. Тэгээд дээшээ хурдны зам руугаа гардаг 7 орц, гарцын асуудлыг технологийн шийдлийг дагуу бас  хийнэ. Энэ гүүрэн байгууламжгүйгээр энгийн далантай шороон замаар Улаанбааарыг 2 хувааж огт болохгүй. Хот байгуулалт талаасаа ч тэр, байгаль орчин талаасаа ч тэр. Тэгэхээр эдгээр гүүрэн байгууламжийг энгийн замын өртөгтэй харьцуулах нь утгагүй хэрэг. Туулын хурдны замын төсөв дээр “Замын хөгжлийн төв”, Зам тээврийн сайдын дэргэдэх Шинжлэх ухаан технологийн зөвлөл ажилласан. Бүх л мэргэжлийн хүмүүс нь ажиллаад явж байгаа чухал төсөл. Ер нь томоохон төсөл амжилттай болох нэг том шалтгаан нь иргэд нь ойлгож, дэмжиж урагш түлхэж эрчимжүүлдэг байх чухал байдаг.-Төсөв нь бондын хөрөнгөөр шийдэгдэх үү.  Хэзээ ашиглалтад орно гэж төлөвлөсөн бэ?-Туулын хурдны зам нийслэлийн төсвөөр баригдана. Хурдны зам өөрөө төлбөртэй байдаг онцлогтой шүү дээ. Тэр онцлогоороо долоон жилийн хугацаанд өртгөө нөхөж, цаашдаа нийслэлд орлого нь төвлөрч, зам засвар,арчлалтаа хийгээд ингээд явна гэсэн үг. Өнөөдрийн байдлаар Улаанбаатар хотод бүртгэлтэй 787 мянган тээврийн хэрэгсэл, хоногт ойролцоогоор 1.8 сая зорчилт явагдаж байгаа. Улаанбаатар хотыг хөндлөн чиглэлд зорчиход ойролцоогоор 2-3 цагийг зарцуулдаг бол “Туулын хурдны зам” ашиглалтад орсноор баруунаас зүүн хөндлөн чиглэлд нэвтрэхэд 20-25 минут зарцуулах, Улаанбаатар хотын гол болон туслах гудамж замын сүлжээний түгжрэл 20 хувиар буурч сүлжээний дундаж хурд 7-10км/цаг байгааг 10-25км/цаг болгон нэмэгдүүлэх урьдчилсан тооцоолол гарсан. Мөн ТЭЗҮ-ын тооцооллоор Улаанбаатар хот 2024 онд түгжрэлийн улмаас үүссэн алдагдсан боломжийн өртөг 894 сая ам.доллар хүрсэн бол цаашид арга хэмжээ авахгүй байснаар 2040 он гэхэд алдагдсан боломжийн өртөг хуримтлагдсан дүнгээр 18 тэрбум ам.долларт хүрэх судалгаа гарсан. Бүтээн байгуулалтын төсөв мөнгөтэй холбоотой асуудлууд бүгд Төсвийн тухай хууль, Хөрөнгө оруулалтын холбогдох журмын дагуу явж байна.  Ерөнхийдөө төсөв нь өндөр байгаагийн нэг шалтгаан нь гүүрэн байгууламж юм.  Ашиглалтад орохын хувьд гэрээ байгуулснаас хойш хоёр жил  гэж төлөвлөж байна.  Гэхдээ бидний зүгээс хугацаа ярих бас тийм оновчтой биш.  Яагаад гэхээр гүйцэтгэгч компаниуд хийнэ. Нийслэлийн зүгээс өнгөрсөн хугацаанд зургаан сарын дотор гүүр барьж болдгийг харуулсан шүү дээ.  Зайсангийн шинэ гүүрийг өвөл үер усгүй үед хуучныг буулгаад бэлтгэл ажлаа сайн хангасан  учраас зургаан сарын дотор барьж байгуулж чадсан.  Мөн манай багийг ажлаа авахад Яармагийн шинэ гүүрний ажил эхэлсэн ч цаг хугацаа алдсан байсан.  Гүйцэтгэгч компанийг нь шахаж, камер тавьж,  лайв хийж ажилласан шүү дээ.-Нийслэлээс явуулж байгаа бодлого шийдвэрийг эсэргүүцэгч хүмүүс байдаг.  Нөгөө талаас та бүхэн гүйцэтгэгч компаниудтайгаа учраа олно.  Ер нь улстөржсөн хандлагууд бүтээн байгуулалтуудад хэрхэн нөлөөлж байна вэ? -Аливааг хийж бүтээе гэж байгаа хүмүүсийн урам зоригийг зүгээр л мохоож байдаг.  Мөн нийгэмд, иргэдэд дандаа буруу ойлголт өгдөг. Тэр нь бүтээн байгуулалтын ажилд маш хортой.  Ер нь ажлаа дөнгөж эхэлж байхад шүүмжлээд эхэлдэг.  Үүний нэг жишээ бол Сэлбийн далангийн ажил байна.  Одоо далангаа босгож дуусаж байгаа. Тэгээд мэдээж голын голдирлоо засна.  Тохижилтоо хийж,  зүлэг, ногоо чулуугаа тавина.  Ингээд иргэдийн явган хүний зам, дугуйн замаа шийднэ.  Ажлуудаа дуусаагүй байхад л болохгүй болчихлоо гэдэг зүйлийг ярьж эхэлдэг хэсэг бүлэг хүн байх шиг байна.  Нэг хэсэг нь гараа хөдөлгөж байхад нөгөө хэсэг хүмүүсийн шүлс нь үсчиж байдаг гэдэг шиг нийгэм өөрөө олон байр суурьтай, үзэл санаатай хүмүүсийн нэгдэл юм даа.  Нийслэлийн удирдлагын баг өнгөрсөн нэг жил есөн сарын хугацаанд чамгүй олон ажил амжуулсан байна.  Мөн Х.Нямбаатар даргыг ажлаа авахад нийгмийн барилга байгууламжид жилд маш бага хэмжээний хөрөнгө оруулалт тавьдаг байсан.  Тэр төсвөөр ямар ч асуудал шийдэхээргүй байсан. Харин бид урсгал зардлыг нь багасгаад сургууль, цэцэрлэг шинээр барих, эмнэлгийн их засвар, тоног төхөөрөмжийг шинэчлэх гэх зэрэг хөрөнгө оруулалтуудыг нэмэх бодлого барьсан. Туулын хурдны зам дээр гэхэд нэлээд том тоогоор хөрөнгө оруулалт хийж нийслэлийн асуудлыг шийдэж байна.   Бид ямар нэгэн дарга удирдлагад зориулж ажил хийдэггүй, нийслэлийн иргэдэд зориулж ажилладаг.-Түгжрэл иргэдийг нэлээд бухимдуулдаг.  Холын шийдэлд Туулын хурдны зам орох байх.  Ойрын хугацаандаа замаа засаж,  сургууль цэцэрлэг шинээр барьж байгаа гэж ойлголоо. Түгжрэлийн асуудалд өөр ямар механик зохицуулалтууд хийх вэ?-Өнгөрсөн хугацаанд хууль тогтоомжийн шинэчлэл хийж, нийслэлд шинээр автомашины дугаар олгохыг хориглосон.   Энэ ч түр хугацааны арга хэмжээ юм.  Түгжрэлийг бууруулах хүрээнд Туулын хурдны замаас гадна  тойрог хурдны зам, дүүжин тээвэр,  трамвай нэвтрүүлнэ. Улаанбаатар хотын газрыг анх удаа хууль гаргаж тэлж чадсан хүн нь Х.Нямбаатар дарга юм.  31 мянган га газарт Улаанбаатар хот дагуул хоттой болж, урагшаа тэлнэ. Улаанбаатар ерөөсөө урд хойноо уулаараа түгжигдсэн.  Баруун, зүүн тийшээ сунаж дийлэхээ байчихсан,  дэд бүтэц нь хүрэхээ байчихсан, ийм байдалтай байгаа.   Харин Х.Нямбаатар дарга хууль батлуулж, тэлж хөгжих боломжтой болсон.  Өмнө нь ямар ч Засаг дарга ийм шийдвэр гаргуулж чадаагүй шүү дээ. Хүннү хот буюу шинэ нисэхийг тойрсон төлөвлөлт,  хөгжлийн ерөнхий төлөвлөгөө батлагдчихсан. Корпорацыг нь байгуулчихсан.  Одоо ЗТЯ салбар төмөр зам барьж байна.  Тэнд  логистикийн төв ашиглалтад орсноор Хүннү хот  маань манай улсын эдийн засаг, санхүүгийн томоохон хот болно.  Мөн  Зүүн Азидаа томд тооцогдох логистикийн төв болох амбийц, алсын хараатай байна.  Эрдэм шинжилгээ, судалгааны төвүүд, экологид ээлтэй худалдаа, үйлчилгээтэй,  эдийн засгийн чөлөөт бүстэй, Засаг захиргааны байгууллагууд ч очно гэж бид тооцож байгаа. Нийслэлийн зүгээс цэвэрлэх байгууламж, цахилгаан станц гээд үндсэн дэд бүтцийн ажлуудыг хариуцаж хийж байгаа.  Харин бүтээн байгуулалтыг нь төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн хүрээнд хийж гүйцэтгэнэ.  Төмөр замын бүтээн байгуулалт гэхэд ирэх аравдугаар сард ашиглалтад орох төлөвлөгөөтэй байгаа.   Энэ нь түгжрэлийг бууруулах бас нэг чухал арга хэмжээ болно.  Улаанбаатарт төмөр замын ачаа тээвэр орж ирэхгүйгээр шууд Хүннү хотын логистикийн төв рүү шилжих юм.Мөн бид өнгөрсөн жил бид замын бүх уулзваруудыг бүрэн камержуулж, хиймэл оюун ухаанаар ажилладаг дэд төв байгуулсан. Ер нь аливаа хотын иргэд дундаа мөрддөг дүрэм, журамтай түүнийг дагаж мөрддөг хүмүүсийн нэгдэл байх ёстой. Энэ ч утгаараа нэлээдгүй ажил эхлүүлж заримыг нь гараас гаргажээ.-Нийслэл эрчим хүчний дутагдалтай байсаар ирсэн.  Хотын удирдлагын зүгээс өнгөрсөн хугацаанд энэ асуудалд ямар арга хэмжээ авч ажилласан бэ?- Өнгөрсөн жил нийслэл зарим холбогдох хууль тогтоомжид өөрчлөлд оруулж, санхүүжилтийн олон эх үүсвэрийг бүрдүүлснээр нийслэл өөрөө үнэт цаас гаргах боломжтой болсон.  Энэ хүрээнд үнэт цаас гаргаж,  түүгээрээ “Бөөрөлжүүт”-ийн цахилгаан станцад хөрөнгө оруулалт хийж, одоогоор тэндээс 150 мвт-ын цахилгаан авч байна.  Энэ намраас дахиад 150 мвт-ыг нийлүүлж эхэлнэ.  Тэгэхээр нийслэл эрчим хүчний асуудлаа ерөнхийд нь шийдсэн гэж болно.  Багануурт дүүрэгт байрлах 50 мвт-ын батарей хуримтлалуурын станц ашиглалтад орсон. Улаанбаатар хот жилд нийтдээ 1600 орчим мегаватт эрчим хүч ашигладаг. Эдийн засгийн өсөлттэйгөө уялдуулаад жил бүр 10-20 хувь өсөх хэрэгцээ шаардлагууд үүсдэг гэсэн үг. Тэгэхээр дээрх эх үүсвэрүүдээс гадна  дулааны тавдугаар цахилгаан станцыг  төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр барьж, ашиглалтад оруулж чадвал асуудал бүрэн шийдэгдэх боломжтой.  Одоогоор тавдугаар цахилгаан станцын ТЭЗҮ-г боловсруулаад дуусчихсан.  Үнэлгээ хийх,  гүйцэтгэгч компаниа сонгон шалгаруулах ажил эхэлсэн.  Бүх зүйл яг хууль, дүрмийнхээ дагуу  нээлттэй сонгон шалгаруулалтаар явж байна. Бидэнд “Чи үүнийг хий, би энийг хийе” гэх эрх байхгүй шүү дээ.  Тэгэхээр бүгдийг хуулийн дагуу сонгон шалгаруулна.  Цахилгаан станцыг барихад нийслэлээс хөрөнгө гарахгүй, татвар төлөгчдийн мөнгийг ашиглахгүй, хувийн хэвшлийг дэмжих замаар Улаанбаатар хотын цахилгаан дулааны асуудлыг шийднэ гэсэн үг.  Сонгон шалгаруулалт дээр хуулийн шаардлагуудыг хангасан байх ёстой.   Үүнийг  үнэлгээний хороо шалгаруулж гаргаж ирдэг.   Энэ мэтчилэн олон шат дамжлагыг давж Иргэдийн хурлаар хэлэлцүүлж, төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн хуулийн дагуу явж байгаа олон ажил бий.  Хотын цэвэрлэх байгууламж ирэх аравдугаар сард ашиглалтад орж байна. Туршилт, тохируулгын ажлууд хийгдээд  эхэлчихсэн.  Ингэснээр цэвэрлэх байгууламжийн үнэр гардаг асуудал эрс багасна. Үргэлжлүүлээд бид цэвэрлэх байгууламжаас гарах лагийг шатааж цахилгаан эрчим хүч үйлдвэрлэх төслийг мөн төр хувийн хэвшлийн түншлэлээр хэрэгжүүлэхээр төлөвлөөд ажиллаж байна. Мөн “Эмээлт эко аж үйлдвэрийн парк”-ийг байгуулж байгаа. Монгол Улс жилдээ 20 сая малыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулдаг.  Түүнээс хаягдаж байгаа арьс ширийг экспортлох хотын иргэдэд гэлтгүй орон нутгийн иргэдэд ч эдийн засгийн өндөр ач холбогдолтой. -Удахгүй утааны улирал эхлэх гэж байна.  Энэ жил нийслэлийн хэмжээнд хагас коксожсон түлш хэрэглэхээр төлөвлөөд байгаа шүү дээ.  Агаарын бохирдлыг хэдэн хувь буурна гэж тооцоолсон бэ?-Манай урд хөршийн нийслэл Бээжин хот саяхан л агаарын бохирдлоороо ямар түвшинд байлаа. Бүх хүн мэдэж байгаа. Тэд асуудлаа хагас коксожсон түлшээр шийдэж байна. Тэр түлшийг манай улс худалдан авч энэ жил өвөлжчихье гэж байгаа.2018 онд Засгийн газрын 62 дугаар тогтоол гарч, Улаанбаатар хотод түүхий нүүрс түлэхийг хориглосон. Гэтэл энэ тогтоолын хэрэгжилт өнгөрсөн хугацаанд хангалтгүй байсан.  Учир нь  Улаанбаатарт  дулаан үйлдвэрлэдэг бага оврын 174 зуух нүүрс түлсээр байсан.   Түүнийг угааж цэвэршүүлсэн нүүрс буюу мидлинг рүү шилжүүлсэн.  Харин одоо жилд шахмал түлш үйлдвэрлэж байгаа зардлаар арай илүү дэвшилтэт чанартай түлшийг хэрэглүүлэхээр шийдвэрлээд байгаа. Шахмал түлш утааг шийдвэрлэхэд онцгой ач холбогдол өгсөн. Шахмал түлш технологийн дэвшил байсан уу, байсан. Тэгэхдээ одоо үүнийг дараагийн шатанд нь шилжүүлэх ёстой.  Дараагийн шатны бодлого бол ерөөсөө цахилгаан хийн шингэрүүлсэн газ, хийн түлшний шилжилт байх юм. Гэхдээ энэ дунд цахилгаан,  газанд шилжүүлнэ гээд зүгээр суугаад байж болохгүй. Дунд богино хугацааны шийдлүүдийг хайсаар байх ёстой юм.  Цаашид мэдээж орон сууцжуулах дэд бүтцийг сайжруулах чиглэлд ажиллана.  Гэр хорооллыг орон сууцжуулах сан, баримтлах хуультай болсон.-Хууль, эрх зүйн хувьд ямар шинэчлэл хийж ажиллаж байна вэ?- Өнгөрсөн хугацаанд 66 хууль, Улсын их хурлын зургаан тогтоол батлуулсан байна. Бас нэг том хууль батлуулсан нь Хүннү хот буюу урагшаа тэлэх хууль эрх зүйн орчныг бүрдүүлж ажилласан.  Мөн хот тосгоны эрх зүйн байдлын тухай хуулийн шинэчилсэн найруулгыг батлуулахад манлайлж ажилласан.  Ер нь Улаанбаатар маань хотуудаас бүрдсэн байх ёстой юм байна. Тэгээд хотынхоо удирдлагыг иргэд өөрсдөө сонгодог болох эрх зүйн орчныг нь бүрдүүллээ.  Энэ хууль ирэх оны зургаадугаар сараас хэрэгжиж эхэлнэ.  Төр хувийн хэвшлийн түншлэлийн тухай хууль, Өрийн удирдлагын тухай хуульд мөн нэмэлт өөрчлөлт оруулсан. Бас нэг чухал хууль бол гэр хорооллыг орон сууцжуулах сан байгуулах хуультай болсон.Эх сурвалж: “Зууны мэдээ” сонин2025 ОНЫ НАЙМДУГААР САРЫН 13. ЛХАГВА ГАРАГ. № 148 (7645)

Улаанбаатар хотыг хөгжүүлэх 24 мега төслийн хүрээнд авто замын түгжрэлийг бууруулах зорилгоор Дүүжин замын тээвэр төслийг хэрэгжүүлж байна. Яармагаас Өнөр хороолол чиглэлд 4.2 км үргэлжлэх дүүжин замын тээвэр 6.45-42 метр өндөр 19 ширхэг тулгуур баганатай байхаар төлөвлөгдөж, барилга угсралтын ажил 2025 оны хавар эхэлсэн. Өнөөдрийн байдлаар шон суурийн ажил бүрэн дуусаж, метал хийцийн угсралтыг эхлүүлээд байгаа.Төслийн хүрээнд Франц Улсаас нийлүүлж буй нийт 150 чингэлэг тоног төхөөрөмжөөс 113 нь Т1–Т19 дугаартай тулгуур баганууд болон хоёр буудлын тоног төхөөрөмжийг агуулсан эхний ээлжийн 67 чингэлэг ачааг төслийн талбайд буулгаад байна. "Пома" группийн төслийн талбайн инженер Жоан Антониноор ахлуулсан угсралтын баг тулгуур баганын метал эд ангиудын холболт хийж гүйцэтгэсэн бөгөөд үндсэн тулгуур баганыг суурилуулах ажил ирэх долоо хоногоос эхэлнэ.Харин төслийн Үндэсний цэцэрлэгт хүрээлэн – Үндэсний соёл амралтын хүрээлэн чиглэлийн хоёрдугаар шугамыг 2.7 км урттай, гурван зогсоолтой байхаар төлөвлөсөн. Уг төсөл хэрэгжсэнээр нийтийн тээврийн хүртээмжийг нэмэгдүүлэх, авто замын хөдөлгөөний дундаж хурдыг дөрвөн хувиар нэмэгдүүлэх тооцоолол гарсан. Түүнчлэн агаарын бохирдлыг бууруулах, хүн амын нягтаршилтай бүсүүдийг холбох, жуулчдын сонирхлыг татахуйц орчныг бүрдүүлэх зэрэг олон талын үр өгөөжийг бий болгох юм.Дүүжин замын тээвэр төсөл нь Монгол Улсын Засгийн газар болон Бүгд Найрамдах Франц Улсын Засгийн газрын хооронд байгуулсан санхүүгийн хэлэлцээрийн хүрээнд хэрэгжиж байна. Нийтийн тээврийн салбарт олон улсын жишигт нийцсэн, байгальд хоргүй, шинэлэг шийдлийг нутагшуулахад чиглэж буй энэхүү төслийн бүтээн байгуулалтын ажлыг төлөвлөгөөний дагуу гүйцэтгэж байна.

Улаанбаатар хотыг орон сууцжуулах төслийн хүрээнд Сонгинохайрхан дүүргийн 5 дугаар хороо, Ханын материал орчмын 12.6 га газарт 1800 айлын орон сууц барина. Тухайн байршилд өнөөдөр нийслэлийн Засаг даргын нэгдүгээр орлогч Т.Даваадалай, “Нийслэлийн Орон сууцны корпораци” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал М.Говьсайхан болон холбогдох албаныхан ажиллалаа. Ханын материал орон сууцжуулах төслийн хүрээнд нийт 3000 айлын орон сууц барих ажил нийслэлийн 24 мега төсөлд багтсан. Үүнээс эхний ээлжийн 1800 айлын орон сууц барих төсөл хэрэгжүүлэгчийг сонгон шалгаруулах хугацааг өнөөдрөөс эхлүүлж байгааг нийслэлийн Засаг даргын нэгдүгээр орлогч Т.Даваадалай хэллээ. Сонгон шалгаруулалтыг Хот, суурин газрыг дахин хөгжүүлэх тухай хууль, Гэр хорооллын газрыг дахин төлөвлөн барилгажуулах үйл ажиллагааны журам, Хот, суурин газрыг дахин хөгжүүлэх үйл ажиллагааны нөхөх олговор олгох журмыг тус тус үндэслэн явуулах бөгөөд төслийн саналыг наймдугаар сарын 7-ны 11:00 цаг хүртэл компаниудаас авахаар боллоо.Өнөөдрийн байдлаар 1800 айлын төслийг хэрэгжүүлэхэд газар чөлөөлөлт 82 хувьтай, дэд бүтцийн ажлуудыг нийслэлээс шийдэж өгсөн. Долоодугаар сардаа багтаад үлдсэн газрыг чөлөөлснөөр газар чөлөөлөлтийг бүрэн дуусгахаар төлөвлөж байгааг “Нийслэлийн Орон сууцны корпораци” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал М.Говьсайхан танилцууллаа.Төсөл сонгон шалгаруулалтад оролцох компаниудын хувьд хэн хамгийн өндөр хувьтай үр дүнг санал болгох, санхүү хөрөнгө, барилга барих чадамжаараа өрсөлдөнө. Өмнө нь гэр хорооллыг дахин барилгажуулах төслийг хэрэгжүүлэхдээ газар чөлөөлөлтийг улсаас шийдэж өгөөгүй, дэд бүтцийн асуудал хүндрэлтэй, төсөл сонгон шалгаруулахдаа нэгдүгээрт барилга барих тусгай зөвшөөрлийг шалгуур болгож, бусад хүчин зүйлсэд түрүүнд ач холбогдол өгөөгүй зэрэг шалтгаанаас төсөл удаашрах, зогсох, улмаар иргэд хохирдог тохиолдол цөөнгүй байсан. Улаанбаатар хотоос шинээр хэрэгжүүлж байгаа орон сууцжуулах төслүүдийн хувьд өөр зохион байгуулалттай. Газар чөлөөлөлт, дэд бүтцийн гол асуудлуудыг шийдэж, зураг төслийг ерөнхий байдлаар гаргасан. Өөрөөр хэлбэл, орон сууцаа барих л үлдсэн. Тиймээс одоо гагцхүү төслийг саадгүй явуулж чадах компаниудыг төсөлд оролцохыг урьж байгаа юм.Улаанбаатар хотод шинээр хэрэгжүүлж байгаа орон сууцны төслүүдийн хувьд төр, хувийн хэвшлийн түншлэлээр Улаанбаатар хотын агаарын бохирдлыг бууруулах, гэр хорооллыг цогц байдлаар орон сууцжуулах “20 минутын хот” төлөвлөлттэй уялдсан орчин үеийн хороолол болно.Энэ талаар “Нийслэлийн Орон сууцны корпораци” ХК-ийн гүйцэтгэх захирал М.Говьсайхан “Ханын материалын 1800 айлын орон сууцжуулах төслийн зураг төслийг хүнийг хамгийн ая тухтай амьдрах нөхцөлийг бүрдүүлсэн байдлаар нарийн боловсруулж, ногоон байгууламж, сургууль, цэцэрлэг, кино театр, үзвэр үйлчилгээний төвүүд, оффисын барилга зэргийг цогцоор нь шийдэж өгсөн. Энэ төслийн хувьд гурвалжин хэлбэртэй, гурвалжны үзүүр хэсэгтээ орчин үеийн хийцлэлтэй оффисын барилгыг төлөвлөсөн. Барилга хамгийн өндөр нь 12 давхар, доош шаталсан хэлбэрээр 9 болон 7 давхар барилгууд мөн байгаа. Орон сууцныхаа голд ногоон байгууламж бүхий тоглоомын талбайг шийдсэн. Улаанбаатар хотдоо жишиг болохуйц төлөвлөлттэй шинэ орон сууцны хороолол босно. Энэ ерөнхий төлөвлөлтүүд дээр сонгон шалгаруулалтад шалгарсан компани өөрөө хөгжүүлэлт хийгээд явах боломжтой” гэсэн юм.Улаанбаатар хотод өмнө нь 2013-2023 онд буюу 10 жилийн хугацаанд 3200 нэгж талбарыг чөлөөлж байсан бол сүүлийн хоёр жил хүрэхгүй хугацаанд 2584 нэгж талбарт газрыг чөлөөлж, түүхэндээ байгаагүй газар чөлөөлөлт, орон сууцжуулах ажлыг эхлүүлээд байна.

Монгол, Узбекистаны II бизнес форум /2025.06.23/ Монголын үндэсний худалдаа, аж үйлдвэрийн танхимд боллоо. Энэхүү форум нь Бүгд Найрамдах Узбекистан Улсын Ерөнхийлөгч Шавкат Мирзиёев энэ сарын 24-25-ны өдрүүдэд Монгол Улсад хийх төрийн айлчлалын хүрээнд болж буй юм. Форумд Монгол Улсын Шадар сайд, Монгол-Узбекистаны Засгийн газар хоорондын комиссын Монголын хэсгийн дарга С.Амарсайхан, Аж үйлдвэр, эрдэс баялгийн сайд Г.Дамдинням, Узбекистаны Шадар сайд Жамшид Ходжаев, Уул уурхай, геологийн сайд Б.Исламов, Худалдаа, аж үйлдвэр, хөрөнгө оруулалтын орлогч сайд И.Касимов нарын албаны төлөөлөгч оролцлоо.  С.Амарсайхан “Хоёр орны эдийн засгийн хамтын ажиллагааг шинэ шатанд гаргах боломж бүрдсэн тухай онцлон тэмдэглэж, “Монгол, Узбекистаны худалдаа, хөрөнгө оруулалт, үйлдвэрлэл, хөдөө аж ахуй, тээвэр ложистик, аялал жуулчлал зэрэг салбарын хамтын ажиллагаа бодит ажил хэрэг болон эрчимжиж байна” хэмээн мэдэгдэв.Мөн тэрээр Монгол Улсын Ерөнхийлөгч У.Хүрэлсүхийн 2024 онд Узбекистан Улсад хийсэн төрийн айлчлалын үр дүнд хоёр орны худалдааны эргэлтийг 10-20 дахин нэмэгдүүлэх зорилт тавьж, Улаанбаатар болон Ташкент хотод худалдааны төв байгуулахаар тохиролцсон нь стратегийн чухал алхам болсныг дурдав.Форумын үеэр хоёр тал Ташкент-Бишкек-Өрөмч-Улаанбаатар чиглэлийн авто коридорыг ашиглах, Улаанбаатар-Ташкент хооронд шууд нислэг нээх, Узбекистанаас хүнсний ногоо, жимс жимсгэнэ импортлох, Монголоос мах, махан бүтээгдэхүүн, ноос ноолуур, арьс шир экспортлох зэрэг олон чиглэлээр хамтран ажиллахаар санал солилцлоо. Мөн Улаанбаатар хотноо “Узбекистаны худалдааны төв”-ийг ёслол төгөлдөр нээж, бизнес эрхлэгчдийн шууд харилцааг дэмжих шинэ боломж бүрдэв. Монголд одоогийн байдлаар Узбекистаны хөрөнгө оруулалттай 24 компани үйл ажиллагаа явуулж байгаа бөгөөд цаашид энэ тоо өсөн нэмэгдэх төлөвтэй байна. Форумын төгсгөлд талууд 2024-2026 оны хамтын ажиллагааны хөтөлбөрийн хүрээнд боловсрол, соёл, хүмүүнлэгийн салбар дахь хамтарсан төслүүдийг хэрэгжүүлэх, хүнсний аюулгүй байдал, тээвэр ложистикийн саад бэрхшээлийг хамтран шийдвэрлэхээр санал нэгдлээ. 

Нийслэл хот 2025 оныг “Бүтээн байгуулалтын жил” болгон зарласан. Үүнтэй холбоотойгоор нийслэлийн Хяналт шалгалтын газраас өнгөрсөн тавдугаар сард төвийн зургаан дүүрэгт гэрэлтүүлгийн ашиглалт, засвар үйлчилгээ эрхэлдэг нийт 18 аж ахуйн нэгж байгууллагын үйл ажиллагаанд хяналт шалгалт хийн, зөрчил арилгах хугацаатай мэдэгдлийг хүргүүлсэн. Ийнхүү өнөөдөр Хан-Уул дүүргийн 15 дугаар хороо, Гандигийн гудамж, зам дагуу гэрэлтүүлгийн байгууламжийн гүйцэтгэлийн биелэлтэд хяналт шалгалт хийлээ.Хяналт шалгалтын талаар НХШГ-ын Дэд бүтцийн стандарт, хяналтын хэлтсийн дарга Б.Найрамдал “Энэ онд хотын өнгө үзэмжийг сайжруулах, иргэдийн эрүүл, ая тухтай орчинд амьдрах эрхийг хангах зорилгоор нийслэлийн есөн дүүргийн нутаг дэвсгэрт нийтийн эзэмшлийн зам, талбайн зөрчил арилгах ажлыг үе шаттай хэрэгжүүлж буй. Тодруулбал, хазайсан шон, өнгө үзэмж алдагдсан гэрэлтүүлгийн байгууламж, ил гарсан цахилгааны утас, кабель зэргийг цэгцлэх, зөрчлийг арилгуулахтай холбоотойгоор хяналт шалгалт хийсэн. Өнөөдрийн байдлаар 221 шонг тэгшилж, 670 шонгийн өнгө будгийг сэргээснээс гадна 3000 гаруй шонгийн гэрэлтүүлгийг солих зэрэг засвар, шинэчлэлтийн ажлыг хийсэн байна” гэв.Мөн тус хяналт шалгалтын дараа үргэлжлүүлэн гэрэлтүүлгийн шон дээр байрлаж буй шилэн кабелийг цэгцлэх хяналт шалгалтын ажлыг эхлүүлнэ гэдгийг тэрбээр онцоллоо.

Вакцины эсрэг зохион байгуулалттай худал мэдээлэл түгээсэн хүмүүсийг олж тогтоон хариуцлага тооцож ажиллахыг ЦЕГ, ТЕГ-ын удирдлагуудад даалгалааМонгол Улсын Ерөнхий сайд Г.Занданшатар /2025.06.22/ Улсын Онцгой комиссын хуралдааныг зарлан хуралдууллаа. Ерөнхий сайд Г.Занданшатар улаанбурхан өвчний эсрэг нөхөн дархлаажуулалтыг наадмаас өмнө эрчимжүүлэх мөн өвөлжилтийн бэлтгэл хангах чиглэл өглөө. Зөвхөн эрүүл мэнд, эрчим хүчний салбар гэлтгүй холбогдох бүхий л байгууллагуудыг өндөржүүлсэн бэлэн байдалд ажиллахыг үүрэг болголоо.  Ерөнхий сайд ХӨСҮТ-д ажилласан тухайгаа тус хуралдаанд танилцууллаа.  Урьдчилан сэргийлж болох өвчнөөр хүүхэд эндэж байгаа нь сэтгэл өвтгөж байна. Энэ бол хариуцлага алдсан хэрэг.  Хүүхдүүдийг эрсдэлд  оруулж, вакцины эсрэг зохион байгуулалттай худал мэдээлэл түгээсэн хүмүүсийг олж тогтоон хариуцлага тооцож ажиллахыг ЦЕГ, ТЕГ-ын удирдлагуудад даалгалаа. Монгол Улс улаанбурхан өвчний эсрэг вакциныг 1973 онд нэвтрүүлж, 1989 оноос хоёр тунгаар дархлаажуулж эхэлсэн. Улаанбурхан, гахайн хавдар, улаануудын эсрэг хавсарсан вакциныг 2009 оноос эхний тунг есөн сартайд, хоёр дахь тунг хоёр насанд хийх товлолтой. Дэгдэлт, өвчлөлийн нөхцөл байдлаас хамааран нэмэлт дархлаажуулалтыг 11 удаа зохион байгуулжээ. 2015-2016 оны дэгдэлтээр 132 хүн нас барсны 90.7 хувь нь 0-1 насны хүүхэд  байжээ. Тухайн үед нэмэлт дархлаажуулалтаар халдварын тархалтыг таслан зогсоож байжээ. Энэ оны хоёрдугаар сараас хойш 8862 тохиолдол бүртгэгдэж, долоон  хүүхэд нас бараад байна. Баяр наадам тохиолдуулан улс орон даяар хөдөлгөөн эрчимжинэ. Энэ үед халдвар 10-12 дахин нэмэгдэх эрсдэлтэй гэж эрдэмтэд тооцжээ. Хичээл сургууль эхлэхэд уг өвчний хоёр дахь давалгаа томуу, томуу төст өвчинтэй хавсарч дэгдэх эрсдэл маш өндөр. Иймд өндөржүүлсэн бэлэн байдлын хүрээнд аймаг, нийслэл, сум, дүүргийн Засаг дарга нарт  нөхөн дархлаажуулалтыг наадмын өмнөх 14 хоногт багтаан эрчимжүүлж 95 хувьд хүргэхийг үүрэг өгч, УОК, ЭМЯ-ыг дэмжин ажиллахыг даалгалаа.  Улаанбурхан өвчний нууц үе 10-14 хоног. Одоо бүртгэгдээд байгаа 8862 тохиолдлын цаана 80 мянган хүүхэд халдвартай байх магадлалтай. Тиймээс дархлаажуулалтыг эрчимжүүлэх зайлшгүй шаардлагатай байна. Иймд эрүүл мэндийн  бүх шатны байгууллагуудад зөвлөмж өгч, цахим сургалт зохион байгуулахыг Эрүүл мэндийн сайд Ж.Чинбүрэнд даалгалаа. Улсын онцгой комиссын хуралдааны үеэр Ерөнхий сайд Г.Занданшатар өвөлжилтийн бэлтгэл ажлаа хангахыг холбогдох албаныханд мөн анхааруулав. Үер усны аюулаас сэргийлэх, мөн үр тариа, төмс, хүнсний ногооны хангалтад анхаарч, дутагдал үүсэх тооцоололтой бол нийлүүлэлтийг одооноос төлөвлөгөөндөө тусгаж ажиллахыг Ерөнхий сайд үүрэг болгосон юм. Өвөлжилтийн бэлтгэл ажлын хүрээнд наадмаас өмнөх 14 хоногт өндөржүүлсэн бэлэн байдалд шилжин ажиллахыг холбогдох албаныханд даалгалаа. 

Чингэлтэй, Сүхбаатар дүүргийн 158 га, 2206 нэгж талбайд хэрэгжих анхны жишиг 20 минутын хотын бүтээн байгуулалтын ажил өнгөрсөн сард эхэлсэн. Энэ хүрээнд "Сэлбэ 20 минутын хот"-ын төслүүдэд хувийн хэвшилтэй хамтарч ажиллах санал авч эхэллээ. Энэ талаар "Сэлбэ 20 минутын хот" корпорац ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал У.Баатар мэдээлэл өгөв. Сэлбэ дэд төв нь 45.610 иргэнд зориулсан нийгэм, соёлын үйлчилгээний хэрэгцээг нэг дор төлөвлөсөн анхны анхны 20 минутын жишиг хот болох юм.  Сэлбэ дэд төвд 10.068 өрхийн 113 орон сууц, 18 км авто зам, 43 км явган зам, 28 км дугуйн зам, 3,6 га талбайд тоглоомын талбай, гурван сургууль, таван цэцэрлэг, эмнэлэг, спорт байгууламж барихаар төлөвлөсөн. Мөн нийт талбайн 40 хувьд ногоон байгууламж барих юм."Сэлбэ 20 минутын хот" корпорац ХХК-ийн гүйцэтгэх захирал У.Баатар “Сэлбэ дэд төвийг орон сууцжуулах төсөл хувийн хэвшилд бизнесийн ашигтай байршлуудыг санал болгож байна. Тодруулбал, 6 дугаар сарын 9-ний өдрөөс эхлэн албан ёсны сайт selbecity.mn хаягаар олон нийтэд нээлттэйгээр хамтран ажиллах санал, хүсэлтийг хүлээн авч байна. Төслийн 26 байршлын 41 га газрыг эдийн засгийн эргэлтэд оруулахаар хувийн хэвшилтэй хамтарч ажиллах юм. Өнөөдрийн байдлаар хамтын ажиллагааны журмыг боловсруулж байгаа бөгөөд хувийн компаниудаас 10 хоногийн хугацаанд санал авна” гэлээ.

Монгол Улсын Их Хурлын даргын 2025 оны 158 дугаар захирамжаар байгуулагдсан Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн тухай хуулийн хэрэгжилттэй танилцаж, санал, дүгнэлт гаргах, шаардлагатай бол хуулийн төсөл боловсруулах үүрэг бүхий ажлын хэсэг  (2025.06.10) "Дулааны цахилгаан станц 3” ТӨХК-д ажиллалаа.Энэ үеэр тус станцад гарсан ослын нөхцөл байдал, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, хүний нөөц, тоног төхөөрөмжийн нөхцөл байдалтай танилцан, холбогдох албаныхнаас мэдээлэл сонслоо.Ажлын хэсгийн ахлагч, Улсын Их Хурлын гишүүн С.Эрдэнэбат уулзалтын эхэнд ослын шалтгаан, үр дагавар нь системийн болон бодлогын түвшинд анхаарах шаардлагатай болсныг онцолж, хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн зардлыг хэмнэлт нэрийн дор танах нь ослын эрсдэлийг улам нэмэгдүүлж байгааг тодотгосон. Тиймээс Эрчим хүчний яамтай холбоотой хариуцлагын асуудал яригдах ёстой гэсэн байр суурьтай байгаагаа илэрхийллээ.Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Энхцэцэг, Б.Нарантуяа нар осолд өртөж амь насаа алдсан инженер ажилтны ар гэрт эмгэнэл илэрхийлж, хүний амь нас, хөдөлмөрийн нөхцөлийг эрхэмлэн, сэргээн босголт, нөхөн төлбөр, дотоод хяналтын бодлогыг шинэчлэх шаардлагатайг тэмдэглэв. Тухайлбал, Улсын Их Хурлын гишүүн Б.Энхцэцэг сэргээн засварлах ажилд шаардагдах тоног төхөөрөмжийн жагсаалтыг шуурхай гаргаж, үндэсний аюулгүй байдлын зохицуулалтаар тендерийг саадгүй явуулах эрх зүйн зохицуулалт бий болгох нь чухал хэмээлээ."Дулааны цахилгаан станц 3” ТӨХК-ийн захирал Л.Эрхбаатар, ослын нөхцөл байдлын талаарх дэлгэрэнгүй мэдээллийг өгч, шалтгааныг тогтоох шалгалтын явц үргэлжилж буйг тайлбарлав. Тэрбээр долдугаар машины цилиндрийн шинэчлэлийг 12 дугаар сарын 1-ний дотор дуусгахаар төлөвлөж буйгаа танилцуулж, тоноглолын гэмтлийн үнэлгээг хийж буй талаар мэдээлэв. Мөн 50 МВт-ын турбин, 25 МВт-ын генераторын нийлүүлэлтийг хугацаанд нь хийх шаардлагатай байгааг тодотгосон юм.Хөдөлмөрийн аюулгүй байдал, эрүүл ахуйн хяналтын инженер Б.Наранцацрал хөдөлмөрийн аюулгүй ажиллагааны чиглэлээр авч хэрэгжүүлж буй бодит арга хэмжээ, зөрчлийг арилгасан байдал, цэвэрлэгээ, сургалт, хяналтын зохион байгуулалтын талаар танилцууллаа.Үйлдвэрчний эвлэлийн хорооны дарга Ш.Энхсаран хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын асуудлыг хүний эрх, сэтгэлзүйн хамгаалалттай уялдуулан авч үзэх хэрэгтэйг онцолж, тендерийн үнэлгээний шалгуурт хамгийн бага үнэ бус, чанар, стандарт, ажилчдын оролцоог тусгах шаардлагатай хэмээгээд, улс төрийн нөлөөлөл, ТУЗ-ийн бүрдэл, хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагын талаар байр сууриа илэрхийлсэн юм.Уулзалтын төгсгөлд УИХ-ын гишүүн С.Эрдэнэбат ослын талаарх мэдээллийг нуун дарагдуулах, хариуцлагаас зугтах, эсвэл хэн нэгэн рүү нялзаах үйлдэл хэрхэвч байж болохгүй. Ослын шалгалт, нөхөн сэргээх асуудалд бүх түвшний удирдлага хариуцлага хүлээх механизмыг бий болгох ёстой хэмээв. Мөн тэрбээр ажлын байран дээр осол гарсан тохиолдолд зөвхөн зааварчилгаа өгсөн, шалгасан гэх тайлбараар асуудлыг хаах бус, бүх шатны хамтран ажиллагчид, эзэмшигчдийг хамарсан ил тод, нээлттэй хариуцлагын тогтолцоо бүрдүүлэх хэрэгтэй. Үүгээр зогсохгүй хөдөлмөрийн аюулгүй байдлын тухай хуулиас гадна Төрийн өмчийн хөрөнгөөр бараа, ажил, үйлчилгээ худалдан авах тухай хууль, Төсвийн хуульд өөрчлөлт оруулах шаардлагатай гэлээ.  Түүнчлэн эрсдэлийн урьдчилсан зардлыг төсөвт тусгах, нөхөн төлбөрийг нэг удаагийн бус тогтвортой, урт хугацааны байдлаар зохицуулах шинэчлэл хийх нь зүйтэйг дурдлаа. Цаашид зөв гольдирлоор явахгүй бол ижил төстэй нөхцөл байдалтай авто зам, тээвэр, уул уурхай зэрэг эрсдэл өндөртэй салбаруудад дээрх байдал давтагдаж болзошгүй анхааруулсан юм.Цаашид ажлын хэсгээс дээрх салбаруудад газар дээрх судалгаа, нөхцөл байдлын үнэлгээ хийж, холбогдох яамд, төрийн байгууллагуудтай хамтран хуулийн нэмэлт, өөрчлөлт боловсруулах, салбар дамнасан (эрчим хүч, тээвэр, уул уурхай) хамтарсан дүгнэлт гаргах байдлаар ажиллаж, УИХ-ын чуулганд танилцуулж, эрх зүйн шинэчлэлийн саналаа өргөн барих төлөвлөгөөтэй байгаагаа онцлон хэллээ хэмээн Улсын Их Хурлын Хэвлэл мэдээллийн газраас мэдэгдлээ.